Vroeger kende de Sahara een vochtig klimaat. Het kan zijn dat het ooit terugkeert, want klimaat is geen constante en is altijd in beweging.
Het is moeilijk te begrijpen waarom de Sahara een vochtig klimaat had vroeger. Het is een combinatie van veel factoren en er zijn al veel mechanismes voorgesteld maar het is het totaalverhaal dat je moet begrijpen. Soms is het moeilijk om te zien wat de oorzaak en wat het gevolg is. Maar waar het wel duidelijk mee samenhangt en een sterke correlatie toont is, met opwarming in de Noordelijke hemisfeer, al dan niet tegenover de Zuidelijke hemisfeer. Het mechanisme dat dit triggert zijn de Milankovich cyclussen (kleine variaties in de baan van de Aarde om de zon), wat de zonne-straling op de noordelijke hemisfeer vergroot met als gevolg een warmere noordelijke hemisfeer relatief tegenover de zuidelijke hemisfeer, door dat de zomers krachtiger zijn op de NH dan bijvoorbeeld nu. Maar het is heel moeilijk te weten wat dan de oorzaak is: "de cyclussen zelf of de opwarming die veroorzaakt wordt door die cyclussen). Het jonge Dryas doet me eerder denken dat dat het laatste zal zijn (omdat dat een 1000-jarige droogte veroorzaakte in de Sahara en Arabische woestijn). Het is wel duidelijk dat doorgaans interglacialen een natter klimaat in de Arabische woestijn en de Sahara kennen. Maar het is heel complex, en in het totaalverhaal moet je ook feedback mechanismes (zoals veranderend albedo, schaduweffect door vegetatie, vegetatie, afname van woestijnstof, het ontstaan van meren etc...) in je verhaal meenemen. Temperatuurverschillen tussen de hemisferen of tussen hemisfeer en tropen speelt zeker ook een impact. En in die zin heeft ook de Indische moesson, de temperatuur van de Atlantische Oceaan, de temperatuur van de Middelandse Zee een impact erop. En een nattere Sahara heeft op zijn beurt dan weer impact op de regenval in de Amazoneregenwoud, het Atlantische orkaanseizoen en de ENSO-cyclus (hoewel opnieuw, wat is de oorzaak en wat is het gevolg? soms moeilijk is).
Aside of feedback mechanismes, is het wel duidelijk dat het om abrupte veranderingen gaat. De overgang van droog naar nat, lijkt te gebeuren in enkele decennia tot enkele eeuwen. Ook de overgang van nat naar droog gaat vrij abrupt, maar misschien wel gefaseerd.
De Sahara zal zeker ooit terug vochtig worden. Dat is geen vraag, maar een zekerheid. De vraag is alleen wanneer. In de laatste 280 miljoen jaar waren er 230 "natte Sahara-periodes". Dat is ongeveer elke 35.000 jaar, en die kan uiteindelijk soms ook 5000 tot 10.000 jaar aanhouden.
Tijdens de laatste grote IJstijd was de Sahara duidelijk droger. De regenband was dan nog veel zuidelijker dan toen en tegen de tropen aangedrukt met daar dan "meer neerslag" omdat alle neerslag in een smalle strook valt. De Sahel was dan uiteindelijk ook een even grote woestijn als de Sahara. De Nijl had een ander traject, en liep niet tot Egypte toen (ook die verandert periodisch). Een ander probleem met de laatste grote IJstijd is dat ook in gematigde klimaten de neerslag afneemt. Belgie was tijdens de piek van de laatste IJstijd een "polar desert". De zeespiegel lag lager, en met enorme ijskappen zal de kustlijn er ook anders hebben uitgezien, en verder van Belgie af. Het kanaal lag toen ook droog. Delen van Spanje (zeker Catalonie) waren gewoon toendra.
Het Eemian (de interglaciaal voor de Holoceen) is een heel interessant tijdperk, omdat het toen warmer was dan tijdens de pre-industrial Holoceen. De temperatuurafwijkingen zijn heel gelijkaardig met die van nu. De veel warmere Noordpool, en iets sterkere opwarming van Noordelijke hemisfeer tov de rest. In dit tijdperk was de Sahel en Sahara ook een stuk natter dan die van nu. Ook de temperatuurdaling in India toont aan dat de moesson sterker was en langer duurde daar.
Tijdens dat tijdperk was er geen stukje woestijn in de Sahara. Geen enkel stukje woestijn in de piek. Alles van de Sahara was puur savanne. Ook de Arabische klimaten waren een stuk vochtiger en natter toen tegenover nu.
From around 150,000 to 130,000 years ago, Africa experienced colder and more arid than present conditions. About 130,000 years ago, a warm phase moister than the present began, and this lasted until about 115,000 years ago, with greater rainforest extent and the deserts almost completely covered with vegetation. Subsequent cooling and drying of the climate led to a cold, arid maximum about 70,000 years ago, followed by a slight moderation of climate and then a second aridity maximum around 22,000-13,000 14C years ago. Conditions then quickly became warmer and moister, though with an interruption by aridity around 11,000 14C years ago. A resumption of warm, moist conditions led up to the Holocene 'optimum' of greater rainforest extent and vegetation covering the Sahara. Conditions then became somewhat more arid and similar to the present. Relatively brief arid phases (e.g. 8,200 14C y.a.) appear to punctuate the generally moister early and mid Holocene conditions.
11.000 jaar geleden was de piek van het Jonge Dryas (een abrupte +- 1000-jaar durende terugkeer naar bijna IJstijd omstandigheden op de noordelijke hemisfeer terwijl de zuidelijke hemisfeer bleef opwarmen), en anders dan andere IJstijden kwam dit niet voor tijdens het einde van de andere IJstijden (freshwater draining of een meteorietinslag nabij Groenland behoren tot de "mogelijkheden" die verkend worden, op dit moment wordt er veel onderzoek naar gedaan). 8.2 ka event is een ander Bond event, dus een soort van kleine ijstijd maar dan erger dan de kleine ijstijd die wij allemaal kennen.
En dit is bvb. niet voor Arabische woestijn of Sahara het geval. Ook bij NW-China, NW-India (Indus beschaving bvb.) of ZW-Afrika (Namib woestijn) zijn er duidelijk abrupte "switches". Maar het is niet echt iets dat enorm gekend is. Maar de Mediterraanse klimaten zijn wellicht ook gevoelig voor neerslagveranderingen en daar moet ook wel wat meer onderzoek naar gedaan worden (bvb. klimaat van Californie en Spanje tijdens Eemian).