Qua wereldgeschiedenis kan je als tv -en filmliefhebber bijna alles herbeleven en uitspitten. Elke zichzelf respecterende zender of streamingdienst biedt legio mogelijkheden aan over werkelijk álles. Er is zelfs een History Channel, speciaal voor alles geschiedkundig en verrassend veel over inwoners van Amerikaanse moerasgebieden. Persoonlijk kijk ik graag naar alles wat de Tweede Wereldoorlog aangaat, maar werkelijk iedereen kan er zijn zin vinden. Van dinosauriërs tot landen op de maan, je kan wekenlang zoet zijn met alles wat er te vinden is. Alleen … ik kan op mijn tien vingers niet meer tellen hoe vaak ik dezelfde conflicten, helden, misdadigers, overwinningen en verliezen al opnieuw gezien heb. Vanuit het standpunt van de overwinnaar, de dictator, de verliezer, kinderen, paarden, zelfs duiven. Iedereen doet zijn verhaal en al blijf je kijken, het wordt als popcorn: het hapt lekker weg en geeft de illusie dat je honger weg gaat. En soms is écht honger hebben iets wat nodig is. AppleTV’s Tehran heeft mij voor het eerst in lang honger gegeven om meer te weten, de gewaarwording dat ik dingen niet wist die plots van belang leken om te weten. Seizoen één van Tehran is integraal te zien op AppleTV, seizoen twee wordt op dit moment gedropt a rato één nieuwe aflevering op vrijdag en een volledige release op 17 juni.
Tehran is de hoofdstad van Iran. Met zijn vijftien miljoen inwoners over haar volledige grondgebied is de stad nummer vierentwintig op de lijst van metropolen. Zustersteden zijn onder andere Londen, Los Angeles, Beijing, er zijn twee vlieghavens en een universiteit. Al 8000 jaar geleden waren er sporen van nederzettingen op het grondgebied. En toch … En toch is Tehran een stad die ons voor een groot deel onbekend is. Een stad die niet meteen ‘ach ja, een citytripke’ gevoelens oproept.
Eens je binnen bent, is er geen weg terug
Tehran is geen serie die je kan opzetten terwijl je iets anders doet. Een mix van Engels, Hebreeuws en Farsi (weliswaar met ondertitels) zorgen dat je bij de zaak moet blijven en al zeker omdat informatie constant druppelsgewijs doorgegeven wordt en je niks wil missen. Over acht afleveringen gaan we mee in een black operation van Mossad binnen Iran. De operatie loopt geheel niet volgens plan en Mossad agente Tamar Rabinyan (Niv Sultan - Eilat, That Dirty Black Bag) bevindt zich als Israëli in zo ongeveer de meest gevaarlijke plaats om Israëli te zijn. Een kat-en-muisspel ontvouwt zich tussen de jonge agente en de Iraanse geheime dienst van Faraz Kamali (Shaun Toub - The Kite Runner, Iron Man). Dit is een aangekochte reeks, ze valt dus niet echt onder ‘Apple Original’ ook al blinkt dat logo netjes bij aanvang. De serie werd door Moshe Zonder (Fauda, Sabena Highjacking) gemaakt voor de Israëlische staatszender Kan 11 en ging daar een paar weken voor Apple in première. Ook al is Israël een van de ‘betrokken partijen’ in dit verhaal dat zwaar op waarheden stoelt, toch is men er in geslaagd om geen puur us versus them-historie neer te poten. Men heeft hier niet de Amerikaanse gewoonte overgenomen van de waarheid in pacht te hebben. Er is absoluut een bijtende kritiek op het regime in Iran maar men is voorzichtig om toch te tonen hoe complex het weefsel van het leven in een stad als Tehran is. Er zijn overtuigde, bijna geobsedeerde aanhangers van het regime zoals het is, het is vrij normaal om in het openbaar een executie te zien, maar er zijn net zozeer underground plaatsen waar mensen vrij zichzelf kunnen zijn. Mannen die op mannen vallen, vrouwen die de hijab willen afleggen, jonge mensen die gewoon jong willen zijn. Zaken die voor ons doodeenvoudig lijken maar daar tot een zekere dood kunnen leiden.
Tehran is in zijn hart een klassiek spionageverhaal en dat doet het uitstekend. Misschien is Tamar Rabinyat niet het prototype van de vlotte spionne die zich uit elke put weet te graven zonder haar lippenstift te smeren, maar Niv Sultan toont heel goed in welk wespennest Tamar zit. Het lijkt een spelletje Mijnenveger, elke stap heeft de mogelijkheid een zware game over te zijn. Daarin zit ook wat je bij Tehran op het puntje van je stoel zal houden: de pure complexiteit van het dagelijks leven daar en de bijna allesoverheersende aanwezigheid van een diplomatieke crisis die al vele decennia aansleept en geen zicht op beterschap heeft.
Er is moed nodig om voor een doel te sterven, maar evenzeer om er voor te leven.
Zoals ik reeds aanhaalde, is dit een serie waar je moet ‘bij’ zijn. Tenzij je zowel Farsi en Hebreeuws spreekt, in dat geval you golden. Wat ook helpt is ergens weten waar je nu eigenlijk naar kijkt, want er is natuurlijk een lang historisch proces dat ons/hen op dit punt gebracht heeft. In de regio Midden-Oosten loopt het politiek denkproces in feite net zoals overal anders in de wereld. Er zijn spelers die graag Nummer Één willen zijn en dit ook zien als hun door God gegeven recht. Saudi-Arabië en Iran (Perzië) waren de langste tijd de twee grote honden die vochten om het superioriteitsbeen. Tot de Tweede Wereldoorlog het ‘Joodse Probleem’ op hun stoep deed belanden. In 1947 kwam daar vrij snel en vrij onverwacht de Staat Israël. Tot op heden door Iran de Kleine Satan genaamd. De Grote Satan blijft de Verenigde Staten. Iran kreeg een vijand letterlijk aan haar deur. Een vijand met kernwapens en Amerikaanse steun. Een grote kanshebber voor Miss ‘Ik Ben Hier Baas’, jaren 1947 tot nu. Tot 1953 negeerden beiden elkaar zo goed en zo kwaad het kon. Af en toe een diplomatieke stok in de wielen maar het was al bij al rustig. Van 1953 tot 1979 waren de relaties tussen beide landen vrij warm, mede door het aan de macht zijn van de pro-Westerse Shah. Je kan de foto’s van die tijd bekijken en een land zien dat qua stijl en leven niet echt te onderscheiden was van het Westen. In 1979 kwam Ruhollah Khomeini aan de macht, mede - ironisch genoeg - door Amerika, en kwam het land in de shift terecht waar ze nu nog steeds door gaan. Westerse cultuur werd verbannen, gelijke rechten voor vrouwen waren geschiedenis en de sluier werd verplicht. Traditioneel Islamitisch recht en de vaak keiharde straffen die daarbij hoorden, werd het nieuwe normaal.
Het is op dit punt van haar geschiedenis dat de kijker in Tehran aankomt.
Tamar Rabinyan wordt gezocht door de Iraanse Revolutionaire Garde, een onderdeel van het Iraanse militaire apparaat. Daar waar het leger de grenzen verdedigt, daar verdedigd de Revolutionaire Garde het Iraanse Islamitisch-politiek systeem. Zij zijn over de jaren zo machtig geworden dat ze hun rol niet enkel op veiligheid en tegen buitenlandse inmenging spelen, maar ook economisch en sociaal. Iran’s nucleair programma staat bijvoorbeeld onder hun controle en bepaalde leden staan bekend als de meest brute mannen in de geschiedenis van het land. Hun macht zou nu zelfs die van het feitelijke regime overstijgen. Een van de vijf pijlers van de IRG is de Basij - die je net als de IRG zal tegenkomen in de serie - een militie van vrijwilligers. Zij hebben verschillende en uiteenlopende functies maar in dit geval zal je heb vooral zien als opvolgers van de strenge regels, tegen ‘verwestering’ en inbreuken op de Sharia. Het helpt om dit te weten om echt te begrijpen waar het ongemakkelijke gevoel vandaan komt dat je van bij het begin zal overvallen. De uiterst delicate en compleet onvoorspelbare grenzen die rond elk leven in Tehran lijken te liggen.
De tweede grote speler in het verhaal is Mossad, de Israëlische geheime dienst met bijna mythische reputatie. Net als de Basij voor de Revolutionaire Garde, heeft ook Mossad met de Sayanim een onderdeel ‘gewone’ burgers die haar bijstaan uit plichtsbewustzijn aan de Staat Israël. Hierdoor kan Mossad met een betrekkelijk klein budget toch wereldwijd grote operaties aangaan. Er is een kleine waslijst aan aanslagen en liquidaties die worden toegeschreven aan Mossad - ook in Iran - maar officieel kan daar bijna nooit iets van bewezen worden. Al is de dienst er ook niet vies van om verantwoordelijkheid te nemen van dingen die ze hoegenaamd niet gedaan hebben. Alles om de verwarring compleet te houden. Toen Mossad in 2018 meer dan honderdduizend documenten over het Iraans nucleair programma buiten smokkelde en wereldkundig maakte, bereikten de toch al koele relaties een nieuw dieptepunt.
Tehran is de hoofdstad van Iran. Met zijn vijftien miljoen inwoners over haar volledige grondgebied is de stad nummer vierentwintig op de lijst van metropolen. Zustersteden zijn onder andere Londen, Los Angeles, Beijing, er zijn twee vlieghavens en een universiteit. Al 8000 jaar geleden waren er sporen van nederzettingen op het grondgebied. En toch … En toch is Tehran een stad die ons voor een groot deel onbekend is. Een stad die niet meteen ‘ach ja, een citytripke’ gevoelens oproept.
Eens je binnen bent, is er geen weg terug
Tehran is geen serie die je kan opzetten terwijl je iets anders doet. Een mix van Engels, Hebreeuws en Farsi (weliswaar met ondertitels) zorgen dat je bij de zaak moet blijven en al zeker omdat informatie constant druppelsgewijs doorgegeven wordt en je niks wil missen. Over acht afleveringen gaan we mee in een black operation van Mossad binnen Iran. De operatie loopt geheel niet volgens plan en Mossad agente Tamar Rabinyan (Niv Sultan - Eilat, That Dirty Black Bag) bevindt zich als Israëli in zo ongeveer de meest gevaarlijke plaats om Israëli te zijn. Een kat-en-muisspel ontvouwt zich tussen de jonge agente en de Iraanse geheime dienst van Faraz Kamali (Shaun Toub - The Kite Runner, Iron Man). Dit is een aangekochte reeks, ze valt dus niet echt onder ‘Apple Original’ ook al blinkt dat logo netjes bij aanvang. De serie werd door Moshe Zonder (Fauda, Sabena Highjacking) gemaakt voor de Israëlische staatszender Kan 11 en ging daar een paar weken voor Apple in première. Ook al is Israël een van de ‘betrokken partijen’ in dit verhaal dat zwaar op waarheden stoelt, toch is men er in geslaagd om geen puur us versus them-historie neer te poten. Men heeft hier niet de Amerikaanse gewoonte overgenomen van de waarheid in pacht te hebben. Er is absoluut een bijtende kritiek op het regime in Iran maar men is voorzichtig om toch te tonen hoe complex het weefsel van het leven in een stad als Tehran is. Er zijn overtuigde, bijna geobsedeerde aanhangers van het regime zoals het is, het is vrij normaal om in het openbaar een executie te zien, maar er zijn net zozeer underground plaatsen waar mensen vrij zichzelf kunnen zijn. Mannen die op mannen vallen, vrouwen die de hijab willen afleggen, jonge mensen die gewoon jong willen zijn. Zaken die voor ons doodeenvoudig lijken maar daar tot een zekere dood kunnen leiden.
Tehran is in zijn hart een klassiek spionageverhaal en dat doet het uitstekend. Misschien is Tamar Rabinyat niet het prototype van de vlotte spionne die zich uit elke put weet te graven zonder haar lippenstift te smeren, maar Niv Sultan toont heel goed in welk wespennest Tamar zit. Het lijkt een spelletje Mijnenveger, elke stap heeft de mogelijkheid een zware game over te zijn. Daarin zit ook wat je bij Tehran op het puntje van je stoel zal houden: de pure complexiteit van het dagelijks leven daar en de bijna allesoverheersende aanwezigheid van een diplomatieke crisis die al vele decennia aansleept en geen zicht op beterschap heeft.
Er is moed nodig om voor een doel te sterven, maar evenzeer om er voor te leven.
Zoals ik reeds aanhaalde, is dit een serie waar je moet ‘bij’ zijn. Tenzij je zowel Farsi en Hebreeuws spreekt, in dat geval you golden. Wat ook helpt is ergens weten waar je nu eigenlijk naar kijkt, want er is natuurlijk een lang historisch proces dat ons/hen op dit punt gebracht heeft. In de regio Midden-Oosten loopt het politiek denkproces in feite net zoals overal anders in de wereld. Er zijn spelers die graag Nummer Één willen zijn en dit ook zien als hun door God gegeven recht. Saudi-Arabië en Iran (Perzië) waren de langste tijd de twee grote honden die vochten om het superioriteitsbeen. Tot de Tweede Wereldoorlog het ‘Joodse Probleem’ op hun stoep deed belanden. In 1947 kwam daar vrij snel en vrij onverwacht de Staat Israël. Tot op heden door Iran de Kleine Satan genaamd. De Grote Satan blijft de Verenigde Staten. Iran kreeg een vijand letterlijk aan haar deur. Een vijand met kernwapens en Amerikaanse steun. Een grote kanshebber voor Miss ‘Ik Ben Hier Baas’, jaren 1947 tot nu. Tot 1953 negeerden beiden elkaar zo goed en zo kwaad het kon. Af en toe een diplomatieke stok in de wielen maar het was al bij al rustig. Van 1953 tot 1979 waren de relaties tussen beide landen vrij warm, mede door het aan de macht zijn van de pro-Westerse Shah. Je kan de foto’s van die tijd bekijken en een land zien dat qua stijl en leven niet echt te onderscheiden was van het Westen. In 1979 kwam Ruhollah Khomeini aan de macht, mede - ironisch genoeg - door Amerika, en kwam het land in de shift terecht waar ze nu nog steeds door gaan. Westerse cultuur werd verbannen, gelijke rechten voor vrouwen waren geschiedenis en de sluier werd verplicht. Traditioneel Islamitisch recht en de vaak keiharde straffen die daarbij hoorden, werd het nieuwe normaal.
Het is op dit punt van haar geschiedenis dat de kijker in Tehran aankomt.
De uiterst delicate en compleet onvoorspelbare grenzen die rond elk leven in Tehran lijken te liggen.
Tamar Rabinyan wordt gezocht door de Iraanse Revolutionaire Garde, een onderdeel van het Iraanse militaire apparaat. Daar waar het leger de grenzen verdedigt, daar verdedigd de Revolutionaire Garde het Iraanse Islamitisch-politiek systeem. Zij zijn over de jaren zo machtig geworden dat ze hun rol niet enkel op veiligheid en tegen buitenlandse inmenging spelen, maar ook economisch en sociaal. Iran’s nucleair programma staat bijvoorbeeld onder hun controle en bepaalde leden staan bekend als de meest brute mannen in de geschiedenis van het land. Hun macht zou nu zelfs die van het feitelijke regime overstijgen. Een van de vijf pijlers van de IRG is de Basij - die je net als de IRG zal tegenkomen in de serie - een militie van vrijwilligers. Zij hebben verschillende en uiteenlopende functies maar in dit geval zal je heb vooral zien als opvolgers van de strenge regels, tegen ‘verwestering’ en inbreuken op de Sharia. Het helpt om dit te weten om echt te begrijpen waar het ongemakkelijke gevoel vandaan komt dat je van bij het begin zal overvallen. De uiterst delicate en compleet onvoorspelbare grenzen die rond elk leven in Tehran lijken te liggen.
De tweede grote speler in het verhaal is Mossad, de Israëlische geheime dienst met bijna mythische reputatie. Net als de Basij voor de Revolutionaire Garde, heeft ook Mossad met de Sayanim een onderdeel ‘gewone’ burgers die haar bijstaan uit plichtsbewustzijn aan de Staat Israël. Hierdoor kan Mossad met een betrekkelijk klein budget toch wereldwijd grote operaties aangaan. Er is een kleine waslijst aan aanslagen en liquidaties die worden toegeschreven aan Mossad - ook in Iran - maar officieel kan daar bijna nooit iets van bewezen worden. Al is de dienst er ook niet vies van om verantwoordelijkheid te nemen van dingen die ze hoegenaamd niet gedaan hebben. Alles om de verwarring compleet te houden. Toen Mossad in 2018 meer dan honderdduizend documenten over het Iraans nucleair programma buiten smokkelde en wereldkundig maakte, bereikten de toch al koele relaties een nieuw dieptepunt.
Conclusie
Israël is een land om in de gaten te houden. Qua televisie. Iets anders stellen ze niet zo op prijs. Maar qua televisie is Tehran niet de eerste thriller uit die contreien die heel positief ontvangen wordt, wel een van de eerste die niet opnieuw gemaakt wordt en gewoon via - gelukkig héél beperkt - dubben tot bij ons komt. Fauda, bijvoorbeeld, (al loopt die reeks wel op Netflix) neemt ons ook mee in de geheime diensten en krijgt bijna niets dan lovende kritieken. Een frisse wind door het het militaire en spionagegenre met heel hedendaagse thematieken. Ik ben zo een televisiekijker die vaak nog met iets anders aan het rommelen is (mijn telefoon. Brein uit de goot alstublieft) en dus vaak al afhaak als ik half het verhaal kwijtraak door een taal die ik niet op gehoor kan volgen (Me disculpo, La Casa de Papel). Voor Tehran ging de telefoon aan de kant. De sfeer van balanceren op een messcherpe rand met ravijnen aan elke kant, kruipt onder je huid en houdt je aan je scherm gekluisterd. Het is gefictionaliseerd maar wel een zware realiteit voor miljoenen mensen. Verscheurd worden door trouw aan een land en wat gewoon eigen is aan mens-zijn, een fascinerend en pijnlijk gegeven.
Pro
- Conflict dat hyper actueel is
- Spannend
- Genuanceerd in beeld gebracht
- Kennismaking met een veelbelovend televisieland
Con
- Roept complexe gevoelens op voor een prachtig land
8.5
Over deze serie
Beschikbaar vanaf
31 mei 2022
Genre
- Actie
- Drama
- Oorlog
Speelduur
50 minuten
Regie
Moshe Zonder
Cast
Niv Sultan, Shaun Toub, Shervin Alenabi, Navid Negahban, Liraz Charhi, ea
Uitgever
Kan 11, AppleTV
.
