Een decennium lang was Game of Thrones de culturele moloch waar je niet naast kon kijken. Je mocht het niet missen als je niet wou uitgesloten worden van de wekelijkse koffiepraat aan het werk of aan school. In 2023 lijkt die culturele voetafdruk nagenoeg verdwenen: spin-offserie House of the Dragon doet het goed, maar bereikt dusver nog niet hetzelfde niveau van hype. Met deze recensie tracht ik te ontleden wat van Thrones zo'n fenomeen maakte, welke creatieve beslissingen tot de uiteindelijke val van de serie leidden, en uiteindelijk hoezeer Game of Thrones in zijn geheel nog standhoudt, een paar jaren ademruimte verwijderd van de catastrofe van een finaal hoofdstuk. Was het allemaal echt niets meer dan 'seks en draken'?
Deze review is gebaseerd op de dvd-boxset van alle acht seizoenen van Game of Thrones
, met al het extra materiaal inbegrepen. Zowel kenners die een rewatch overwegen, als nieuwelingen die flirten met het idee de serie toch eens te proberen, kunnen hopelijk wat inzicht en wat advies onder de riem nemen rond het (her-)aanpakken van deze titaan. De inhoud, structuur en impact van de boeken waarop
Game of Thrones
gebaseerd is, namelijk George R. R. Martins boekenserie Het Lied Van IJs En Vuur, worden besproken, maar moeten uiteraard niet gekend zijn voor deze review en worden ook niet onthuld in spoilers.
Martin was al van het begin van zijn schrijfproces zeer sceptisch naar een adaptatie van zijn werk toe: hoe zou een langspeelfilm van minder dan vier uur mogelijks alle belangrijke nuances en worldbuilding kunnen overbrengen? Al is het in deze "Golden Age of Content" wat moeilijker om te bedenken, werd film in deze tijd nog gezien als de enige manier om verhalen kwalitatief naar het scherm over te zetten, want series waren een verre nicht van film die dezelfde kwaliteit onmogelijk konden behalen. Al waren er pogingen tot producties die bijvoorbeeld enkel het verhaal van Daenerys zouden verfilmen (een zinloze inspanning, want haar verhaal zou uiteindelijk toch ooit moeten integreren met alle verhaallijnen in Westeros die door deze producties voor de simpliciteit genegeerd zouden worden), bleef het idee van een adaptatie voor jaren een onbereikbare Gouden Graal. Over de jaren ontwikkelde HBO met series zoals Oz, The Sopranos, The Wire, Six Feet Under en Rome een reputatie voor hoogkwalitatieve series die zich niet moesten houden aan de milde standaarden van publieke zenders. Na een meeting met David Benioff en Daniel Weiss, waarin een fundamenteel trouwe serie die de boeken zou volgen met de seizoenen beloofd werd, was Martin verkocht. Zo begon de productie van een van de grootste series aller tijden.
Seizoen één kan intimiderend zijn voor nieuwkomers die heel veel nieuwe namen, ideeën, historische gebeurtenissen, religies en culturen moeten leren kennen. Maar dat ging altijd het geval zijn met een verhaal zo complex als dit. De grote triomf van seizoen één is het succesvol neerzetten van alle elementen die de wereld van Martin uniek maakten. Met een bijna onberispelijke trouwheid aan het eerste boek, vestigde seizoen één zich onmiddellijk als top-tv die niet moest onderdoen aan de kwaliteit van films. Zeer kort samengevat gaat deze serie over het fictieve land van Westeros, dat officiëel geregeerd wordt door degene die op de IJzeren Troon zit. Aan het begin van de serie is dat koning Robert Baratheon, samen met zijn koningin Cersei Lannister. Eddard Stark, Roberts beste vriend, wordt gevraagd om zijn rechterhand te worden nadat mysterieuze gebeurtenissen wijzen op een complot van de Lannisters om de troon over te nemen. Maar zij zijn niet de enigen die hun eigen familie graag de troon willen zien bestijgen. Zo heb je in het verre oosten de overblijvende kinderen van de Targaryen-dynastie die ooit draken bestuurde en in het noorden een rijzend leger des doden. Thrones volgt de avonturen, obstakels (en overlijdens) van honderden personages die elk hun eigen rol spelen in de steeds-evoluerende politiek van Westeros. Er zijn haast geen kleine personages: iedereen heeft een uitgebreide filosofie, motivatie en geschiedenis en samen vormen ze het web van intrige dat Game of Thrones typeert.
Sommigen beschouwen seizoen één als "Thrones op zijn puurst": dit eerste seizoen bevat nog weinig fantasy-elementen en nog minder actiescènes. Het wordt dus volledig gedragen door de politieke handelingen en uitspraken van zijn personages. Zo staat seizoen één en diens succes dus als testament dat Thrones wel degelijk meer biedt dan het spektakel waar het in latere seizoenen bekend voor zou worden. Aan het fundament van het verhaal zit een genuanceerd begrip van macht, politiek, groepsdynamieken en de psychologische mechanieken die mensen doen tikken. De twee grootste troeven van dit verhaal zijn dan ook vanaf seizoen één aanwezig: enerzijds een hechtheid aan interne logica, oorzaak en gevolg, dat verder gaat dan wat mensen normaal van fantasy verwachten; en anderzijds een scala aan geloofwaardige, unieke, intern consistente en uiterst fascinerende personages wiens acties altijd manifestaties zijn van hun onderliggende persoonlijkheid en filosofie. Deze personages zijn dan ook magnifiek vormgegeven door een verbijsterend grote cast. Deze bevat zowel nieuwelingen als internationale sterren. De combinatie van geweldige casting en briljante karakters maakt uiteindelijk elk personage gedenkwaardig en impactvol.
Seizoen één legde een sterke basis en werd kritisch zeer goed ontvangen. Maar de volgende drie seizoenen zouden van Game of Thrones het fenomeen maken dat het uiteindelijk werd. De verminderde focus op één hoofdpersonage liet toe om het volledige web van families en personages in volle glorie tentoon te stellen. Elk bestaand personage kon verder openbloeien en nieuwe personages kregen evenveel diepte en evenveel opportuniteiten om kijkers hun favorieten te worden. Iedereen heeft ook wel andere favorieten, maar de sterkte van alle personages wordt toch wel duidelijk wanneer je kijkers de vraag stelt wie hun lievelingspersonage is. Ik vind dat een onmogelijke vraag en zou eerder een gedeelde eerste plaats onder vijf personages kunnen geven. Uiteindelijk is de grootste troef voor deze seizoenen het feit dat ze trouw blijven aan het bronmateriaal, want de beste delen aan seizoen twee tot vier zijn (naast de uiteraard geweldige performances) de beste delen van het werk van Martin. Zijn diep en consistent gedefiniëerde personages, zijn bereidheid om harde consequenties op te leggen op elke beslissing en zijn alom aanwezig commentaar over macht, overleving en morele grijsheid schijnen hier het felst.
Al had seizoen één ook zijn choquerende momenten, bevat seizoen drie ook de meest iconische scène van de serie, die de serie onmiddellijk een must-watch maakte. Maar daarboven heeft zowat elke scène van seizoen twee tot vier talloze gedenkwaardige of citeerbare momenten. Dit zijn dan ook de seizoenen die het meeste focussen op de hoofdstad genaamd King's Landing, waar de meest subtiele politieke intrige steeds aan de hand is en waar we ook tegelijk van de machinaties van Thrones zijn meest politiek impactvolle personages (Tywin, Cersei, Tyrion, Olenna) kunnen smullen. Deze seizoenen vinden dan ook de beste balans tussen alle verhaallijnen en blijven ook zo verdomd verslavend omdat ze duidelijke mini-arcs bevatten: een groot deel van seizoen twee gaat om Stannis zijn poging om King's Landing te veroveren, seizoen drie gaat grotendeels over het conflict tussen de Starks en de Lannisters en in seizoen vier krijgen we het proces van dwerg en fanfavoriet personage Tyrion als hoofdplot. Daarnaast bouwen de verhalen van drakenkoningin Daenerys in Essos en de moedige bastaard Jon Snow zijn strijd tegen de doden in het Noorden gestaag en natuurlijk op. Zowat elk personage krijgt doorheen deze seizoenen de nodige karakterontwikkeling en dat wordt steeds afgewisseld met gebeurtenissen en beslissingen die impactvol, verrassend en toch karaktergedreven en begrijpelijk zijn. Ook op het vlak van geweld, gevechten, seks, fantastische kostuums en sets waren deze seizoenen onder eenderwelke standaarden heel indrukwekkend (al zijn de effecten van de draken op dit punt wellicht al wat verouderd). Deze gouden eeuw van Thrones verwende kijkers op zowat elk vlak dat je kan bedenken. Ongelooflijk groots maar toch bevredigend diep en genuanceerd. Zo zouden we Thrones graag herinneren. Maar de Starks waarschuwen ons met hun slogan voor het feit dat zelfs de rijkste zomer gevolgd zal worden door een moeilijkere winter ...
Of er een kwaliteitsreductie was doorheen de seizoenen van Thrones wordt niet meer in vraag gesteld. De vraag is, waar begon die, en waar ging het de mist in? Vraag aan vijf mensen welke storyline of welk seizoen de kwaliteit van Game of Thrones voor het eerst significant neerhaalde, en je krijgt vijf verschillende antwoorden. Voor mij is dat antwoord steevast de behandeling van Sansa in seizoen vijf. Zonder een begrip voor de arcs waar personages doorliepen, is dit het seizoen waar personages hun acties niet meer gemotiveerd waren door hun persoonlijkheid, maar door wat de schrijvers vonden dat het verhaal op dat moment nodig had. Wat heeft Tyrion precies gedaan om zo'n "loyale", "betrouwbare" indruk op Daenerys achter te laten? Waarom zou Sansa Stark, na jaren van psychologische foltering door haar verloofde prins Joffrey, toelaten om nogmaals aan een sadist overgelaten te worden? Waarom zou Littlefinger haar opgeven? Er gebeuren nog steeds interessante dingen in Game of Thrones en de acteurs kunnen nog steeds veel van de scènes verheven met captiverende performances en het feit dat zijzelf een dieper begrip hebben van hun personages dan de schrijvers. Maar het "waarom", een van de aspecten waar Thrones ooit zo mee uitblonk, is verdwenen. Al is er veel te zeggen over karakterarcs die in seizoen acht verpest werden, zijn het wel de gebeurtenissen rond Sansa in seizoen vijf die voor het eerst de arc van een hoofdpersonage volledig in de modder smeten. Dat ze Ramsey Bolton als een serieuze antagonist wouden opbouwen, is duidelijk. Maar het agentschap ontnemen van Sansa, die net als een politieke speler begon te bloeien, was voor mij onvergeeflijk.
Seizoen vijf en zes worden nog positief herinnerd om hun sterke momenten zoals Hardhome, the Battle of the Bastards, Daenerys' vlucht in de vechtkuilen, Cersei's boeteswandeling en haar proces. Maar dat zijn actievolle, woordloze climaxmomenten op het einde van de seizoenen. Wat daarvoor en daartussen gebeurde, kan echt niet van dezelfde kwaliteit getuigen als eerdere seizoenen. De logica van de wereld, consistentie van de personages en de geloofwaardigheid van de dialoog voelen minder sterk dan voorheen. Waar vroegere seizoenen geen saaie scènes bevatten omdat zelfs de dialoog en de ontwikkelingen die de dialoog meegeven, meeslepend bleven, zijn veel van de minder climactische scènes vanaf seizoen vijf wel saai te noemen (of het nu gaat om impactloze verhaallijnen in de Riverlands of Tyrions gekibbel met zijn reisgenoten die van veel minder gevatheid en wijsheid getuigt dan hij ooit vertoonde). Deels kan je zeggen dat de problemen hier begonnen omdat de boeken zelf in deze stadia van het verhaal minder sterk waren: het laatste gepubliceerde boek heeft zelf een pak problemen die veel te maken hebben met de "Meereenese Knoop", namelijk het complex web van personages in de plaats krijgen waar ze moeten zijn. Dat gezegd zijnde begon met seizoen vijf de beslissing van de schrijvers om grote veranderingen van het bronmateriaal te maken en dat vaak zonder goede verantwoording. Daarboven moesten ze vanaf seizoen zes het verhaal verder bouwen zonder een bijhorend boek. Al snel werd duidelijk: de makers van Game of Thrones hebben een groot talent voor het trouw bewerken van volledig bronmateriaal, maar wanneer ze hun eigen beslissingen maken (uit noodzaak of uit keuze), lijdt de serie hieronder. Een paar verdere antwoorden naar de bron van de problemen zijn te vinden in het (zeer uitgebreide) extra-materiaal ...
De extra's die in deze box te vinden zijn, zijn tegelijk verblindend illuminerend en tragisch onheilspellend. Productiefeaturettes over grote actiescènes geven je allesinds een enorm stuk respect voor de volledige crew van Thrones die vaak onder onmenselijke condities en restricties wonderwerk moesten leveren. Ook schetsen deze mini-documentaires een duidelijke prent van onverantwoordelijkheid, incompetentie en nonchalance als het aan de showrunners zelf ligt. Benioff en Weiss (vaak afgekort als "D&D" omdat ze Dan en Dave heten) hun gebrek aan ervaring en zelfreflectie is al sinds seizoen één een running joke, maar in deze featurettes kom je te weten dat Game of Thrones zo geweldig is, niet vanwege hen, maar ondanks hen: D&D maken om de haverklap onrealistische eisen van alle departementen en dat zonder budget- of tijdsrestricties in het achterhoofd. Ook het voiceovercommentaar geeft vele oncomfortabele antwoorden op de vraag van wat er mis ging. Zo wordt het al snel duidelijk dat D&D verliefd zijn op de gezichten van hun acteurs, ten koste van alle andere elementen. "Look at that face! Look at those faces!" hoor je David Benioff om de minuut uitroepen. Wanneer een regisseur normaalgezien stemcommentaar toevoegt, zijn er zoveel aspecten van de productie om iets over te zeggen dat ze wel niet teveel in herhaling zullen vallen. Zelfs binnen het rijk van het complimenteren van de acteurs zijn er zoveel verschillende aspecten aan karakterontwikkeling waar je als regisseur op kan becommentariëren: waarom een bepaald stuk tekst subtiel veranderd was, waarom een personage van een bepaald perspectief gefilmd werd. Dieper graven in de gedachten van het personage op dat moment en een acteur complimenteren voor dat gevoel inzichtvol gebracht te hebben. Opmerken dat een acteur een monoloog of zin met perfecte intonaties en inflecties gebracht heeft. Dit zijn allemaal dingen dat goede regisseurs tijdens een audiocommentaar kunnen bemerken. Niet D&D. Zij kunnen niks meer zeggen dan "Kijk naar die gezichten! Wow, die gezichten".
Woordloze performances kunnen ijzersterk zijn en het is niet moeilijk daar voorbeelden van te vinden in de eerste vier seizoenen. Maar Thrones heeft ook goede dialoog nodig om ons te informeren van wat er in iemands hoofd gaande is bovenop de emoties die de acteurs met hun gezicht kunnen brengen. Een goed-geacteerd gezicht kan ons informeren dat een personage woedend of wanhopig of zelfs geconflicteerd is. Maar je hebt woorden nodig om de complexiteit van die emoties in kaart te brengen, en die woorden worden door de showrunners volledig onderschat. Zo toonde een analyse aan dat elk laat seizoen van Game of Thrones gemiddeld minder woorden bevatte dan het laatste. (Vooral het laatste seizoen, die het meeste uit te leggen had, is relatief woordloos.) Deze groeiende focus op "woordloos drama" is een van de factoren die het onmogelijk maakte om nog dezelfde karakter- en sociologische complexiteit te vertonen in de latere seizoenen. Niet te vergeten dat wanneer er wel woorden kwamen, ze allesbehalve literair hoogstaand genoemd kunnen worden. Of het nu gaat om onuitstaanbare catchphrases zoals "Muh queen" of pijnlijke oneliners zoals "You want a good girl, but you need the bad pussy", Game of Thrones heeft duidelijk zwaar geleden onder het gebrek aan directe quotes om over te nemen.
Al komen de walgelijke problemen van het einde natuurlijk als eerste bij mensen op als het komt aan dingen die onacceptabel slecht waren in Game of Thrones, mogen we niet vergeten hoeveel absoluut absurd incoherente dingen in seizoen zeven gebeuren. Het conflict tussen Sansa, Arya en Littlefinger is een belediging tegenover élk van die personages. Het gehele idee én de executie van de Wight Hunt kan enkel goedgekeurd worden door Raadsleden wiens IQ in kwart gespleten is. Cersei verdwijnt van de serie na seizoen zes om niets meer te worden dan de evil queen die één scene per aflevering heeft waarin ze evil queen dingen doet zoals wijn sippen, uit haar toren kijken, en Twitter-waardige woorden "Want a whore, buy her. Want a queen, earn her." over haar lippen krijgen. Lena Headey heeft doorheen acht seizoenen de naar mijn mening beste performance van de cast gegeven en deze vervaging van haar personage is een van late Thrones' grote schandes.
Seizoen acht, daarentegen, begon relatief sterk: hoeveel problemen er al aan de gang waren en nog moesten komen, de reünies tussen belangrijke personages waren ontroerend genoeg (en maakten steeds slim gebruik van de personages hun persoonlijke leitmotifs) dat we alle stommiteiten even konden vergeten om van de intieme momenten tussen geliefde personages te genieten. Dan werd het tijd om schot in de zaken te steken en ging alles stijl bergaf. De kostuums en visuals zijn op dit punt in de serie natuurlijk van de hoogste plank (naast de climaxaflevering die juist gekend stond voor hoe moeilijk het was om dingen te kunnen zien), maar dat kan niks goedmaken aan de catastrofe waarmee het verhaal en de personages zouden eindigen.
"Thema's zijn enkel geschikt voor boekbesprekingen in de middelbare school", had showrunner David Benioff ooit in een interview gezegd. Volgens velen een pijnlijk onwetende uitspraak, zeker aangezien de thematiek van het bronmateriaal zo rijk is, en die rijkheid ook (blijkbaar onbewust) geweldig is neergezet in eerdere seizoenen. De grijsheid van de menselijke moraliteit, de brutaliteit van oorlog, de sociologische impact van de beslissingen van de machtigen in een maatschappij. Je moet niet al te lang zoeken in de eerdere seizoenen om van elk van die thema's en meer een paar prangende voorbeelden te vinden. Een deel van het belang van het einde van een verhaal, is dat die traditioneel gebruikt wordt om die hoofdthema's en wat ze ook betekenen voor de mensheid, er triomfantelijk in te spijkeren. Voor schrijvers is hun gehechtheid aan de gevestigde thematiek vaak een onmisbare houvast om te beslissen wat er naar het einde van hun verhaal toe zal gebeuren: waar zal elke beslissing naartoe leiden, en welke moraal geeft dat de kijker mee?
Zoals eerdere seizoenen aantoonden, konden de showrunners de serie succesvol tot stand brengen met een illusie aan thematische coherentie door het klakkeloos overnemen van wat in de boeken al aanwezig was. Nu dat het bronnenmateriaal op is, en ze niet meer dan een paar notities van Martin hebben om aan verder te werken, is het dit thematisch framework dat hun door de storm had kunnen helpen. Het is naar mijn mening hun gebrek van zo'n overkoepelende houvast die het voor hen onmogelijk maakte om een gepast einde aan dit episch verhaal te vestigen. Het liet hen toe jarenlange arcs te beëindigen met beledigende acties en gebeurtenissen. Of de eindstand van zaken lijkt op hoe die door Martin bedoeld was, zullen we niet binnenkort weten, maar de manier waarop we tot die conclusies kwamen, zijn zo beledigend omdat ze jaren van opbouw voor personages hun verhalen wegsmeten om hier te geraken. Die nood aan een thema voelden ze duidelijk in hun bloed terwijl de laatste uren van de serie aftikten. Uiteindelijk voelden de schrijvers zich genoodzaakt om op het laatste moment toch een paar thema's aan te kaarten. In de laatste aflevering bieden ze zelfgenoegzaam het belang van verhaalvertelling als een van Thrones zijn grootste thema's. Oké, Tyrion, als jij het zegt ... Andere thema's, zoals de breuk van het wiel van tirannie en de genuanceerde balans tussen goed en kwaad in elk persoon, hebben daarentegen geen conclusie gekregen.
Game of Thrones had voor Martins én HBO's part nog vele seizoenen langer mogen doorgaan. Showrunners Benioff en Weiss hebben nooit echt een goede reden gegeven waarom ze ervoor kozen om het verhaal na acht seizoenen af te sluiten, wat er duidelijk voor zorgde dat de laatste seizoenen enorm snel en nuanceloos leken te verlopen. Mij lijkt het duidelijk dat deze twee producenten tegelijk de serie beu werden, maar ook te koppig waren om de fakkel door te geven aan mensen die wisten wat ze deden. Hoe de latere seizoenen er anders konden uitzien, zullen we nooit weten, maar het rampzalig einde van een ooit geliefde serie is nu een feit. Hoe jammer en schandelijk dat allemaal ook is, blijf ik dankbaar voor de eerdere seizoenen en hebben fans tegenwoordig ten minste de spinoff House of the Dragon te bedanken aan Thrones. Misschien kan die het Thrones-universum terug naar zijn eerdere glorie herstellen.
Deze review is gebaseerd op de dvd-boxset van alle acht seizoenen van Game of Thrones
gebaseerd is, namelijk George R. R. Martins boekenserie Het Lied Van IJs En Vuur, worden besproken, maar moeten uiteraard niet gekend zijn voor deze review en worden ook niet onthuld in spoilers.Een onmogelijke adaptatie
Martin was al van het begin van zijn schrijfproces zeer sceptisch naar een adaptatie van zijn werk toe: hoe zou een langspeelfilm van minder dan vier uur mogelijks alle belangrijke nuances en worldbuilding kunnen overbrengen? Al is het in deze "Golden Age of Content" wat moeilijker om te bedenken, werd film in deze tijd nog gezien als de enige manier om verhalen kwalitatief naar het scherm over te zetten, want series waren een verre nicht van film die dezelfde kwaliteit onmogelijk konden behalen. Al waren er pogingen tot producties die bijvoorbeeld enkel het verhaal van Daenerys zouden verfilmen (een zinloze inspanning, want haar verhaal zou uiteindelijk toch ooit moeten integreren met alle verhaallijnen in Westeros die door deze producties voor de simpliciteit genegeerd zouden worden), bleef het idee van een adaptatie voor jaren een onbereikbare Gouden Graal. Over de jaren ontwikkelde HBO met series zoals Oz, The Sopranos, The Wire, Six Feet Under en Rome een reputatie voor hoogkwalitatieve series die zich niet moesten houden aan de milde standaarden van publieke zenders. Na een meeting met David Benioff en Daniel Weiss, waarin een fundamenteel trouwe serie die de boeken zou volgen met de seizoenen beloofd werd, was Martin verkocht. Zo begon de productie van een van de grootste series aller tijden.
Thrones op zijn puurst!
Seizoen één kan intimiderend zijn voor nieuwkomers die heel veel nieuwe namen, ideeën, historische gebeurtenissen, religies en culturen moeten leren kennen. Maar dat ging altijd het geval zijn met een verhaal zo complex als dit. De grote triomf van seizoen één is het succesvol neerzetten van alle elementen die de wereld van Martin uniek maakten. Met een bijna onberispelijke trouwheid aan het eerste boek, vestigde seizoen één zich onmiddellijk als top-tv die niet moest onderdoen aan de kwaliteit van films. Zeer kort samengevat gaat deze serie over het fictieve land van Westeros, dat officiëel geregeerd wordt door degene die op de IJzeren Troon zit. Aan het begin van de serie is dat koning Robert Baratheon, samen met zijn koningin Cersei Lannister. Eddard Stark, Roberts beste vriend, wordt gevraagd om zijn rechterhand te worden nadat mysterieuze gebeurtenissen wijzen op een complot van de Lannisters om de troon over te nemen. Maar zij zijn niet de enigen die hun eigen familie graag de troon willen zien bestijgen. Zo heb je in het verre oosten de overblijvende kinderen van de Targaryen-dynastie die ooit draken bestuurde en in het noorden een rijzend leger des doden. Thrones volgt de avonturen, obstakels (en overlijdens) van honderden personages die elk hun eigen rol spelen in de steeds-evoluerende politiek van Westeros. Er zijn haast geen kleine personages: iedereen heeft een uitgebreide filosofie, motivatie en geschiedenis en samen vormen ze het web van intrige dat Game of Thrones typeert.
Sommigen beschouwen seizoen één als "Thrones op zijn puurst": dit eerste seizoen bevat nog weinig fantasy-elementen en nog minder actiescènes. Het wordt dus volledig gedragen door de politieke handelingen en uitspraken van zijn personages. Zo staat seizoen één en diens succes dus als testament dat Thrones wel degelijk meer biedt dan het spektakel waar het in latere seizoenen bekend voor zou worden. Aan het fundament van het verhaal zit een genuanceerd begrip van macht, politiek, groepsdynamieken en de psychologische mechanieken die mensen doen tikken. De twee grootste troeven van dit verhaal zijn dan ook vanaf seizoen één aanwezig: enerzijds een hechtheid aan interne logica, oorzaak en gevolg, dat verder gaat dan wat mensen normaal van fantasy verwachten; en anderzijds een scala aan geloofwaardige, unieke, intern consistente en uiterst fascinerende personages wiens acties altijd manifestaties zijn van hun onderliggende persoonlijkheid en filosofie. Deze personages zijn dan ook magnifiek vormgegeven door een verbijsterend grote cast. Deze bevat zowel nieuwelingen als internationale sterren. De combinatie van geweldige casting en briljante karakters maakt uiteindelijk elk personage gedenkwaardig en impactvol.
De Gouden (L)eeuw
Seizoen één legde een sterke basis en werd kritisch zeer goed ontvangen. Maar de volgende drie seizoenen zouden van Game of Thrones het fenomeen maken dat het uiteindelijk werd. De verminderde focus op één hoofdpersonage liet toe om het volledige web van families en personages in volle glorie tentoon te stellen. Elk bestaand personage kon verder openbloeien en nieuwe personages kregen evenveel diepte en evenveel opportuniteiten om kijkers hun favorieten te worden. Iedereen heeft ook wel andere favorieten, maar de sterkte van alle personages wordt toch wel duidelijk wanneer je kijkers de vraag stelt wie hun lievelingspersonage is. Ik vind dat een onmogelijke vraag en zou eerder een gedeelde eerste plaats onder vijf personages kunnen geven. Uiteindelijk is de grootste troef voor deze seizoenen het feit dat ze trouw blijven aan het bronmateriaal, want de beste delen aan seizoen twee tot vier zijn (naast de uiteraard geweldige performances) de beste delen van het werk van Martin. Zijn diep en consistent gedefiniëerde personages, zijn bereidheid om harde consequenties op te leggen op elke beslissing en zijn alom aanwezig commentaar over macht, overleving en morele grijsheid schijnen hier het felst.
Ongelooflijk groots maar toch bevredigend diep en genuanceerd.
Al had seizoen één ook zijn choquerende momenten, bevat seizoen drie ook de meest iconische scène van de serie, die de serie onmiddellijk een must-watch maakte. Maar daarboven heeft zowat elke scène van seizoen twee tot vier talloze gedenkwaardige of citeerbare momenten. Dit zijn dan ook de seizoenen die het meeste focussen op de hoofdstad genaamd King's Landing, waar de meest subtiele politieke intrige steeds aan de hand is en waar we ook tegelijk van de machinaties van Thrones zijn meest politiek impactvolle personages (Tywin, Cersei, Tyrion, Olenna) kunnen smullen. Deze seizoenen vinden dan ook de beste balans tussen alle verhaallijnen en blijven ook zo verdomd verslavend omdat ze duidelijke mini-arcs bevatten: een groot deel van seizoen twee gaat om Stannis zijn poging om King's Landing te veroveren, seizoen drie gaat grotendeels over het conflict tussen de Starks en de Lannisters en in seizoen vier krijgen we het proces van dwerg en fanfavoriet personage Tyrion als hoofdplot. Daarnaast bouwen de verhalen van drakenkoningin Daenerys in Essos en de moedige bastaard Jon Snow zijn strijd tegen de doden in het Noorden gestaag en natuurlijk op. Zowat elk personage krijgt doorheen deze seizoenen de nodige karakterontwikkeling en dat wordt steeds afgewisseld met gebeurtenissen en beslissingen die impactvol, verrassend en toch karaktergedreven en begrijpelijk zijn. Ook op het vlak van geweld, gevechten, seks, fantastische kostuums en sets waren deze seizoenen onder eenderwelke standaarden heel indrukwekkend (al zijn de effecten van de draken op dit punt wellicht al wat verouderd). Deze gouden eeuw van Thrones verwende kijkers op zowat elk vlak dat je kan bedenken. Ongelooflijk groots maar toch bevredigend diep en genuanceerd. Zo zouden we Thrones graag herinneren. Maar de Starks waarschuwen ons met hun slogan voor het feit dat zelfs de rijkste zomer gevolgd zal worden door een moeilijkere winter ...
Winter Is Coming
Of er een kwaliteitsreductie was doorheen de seizoenen van Thrones wordt niet meer in vraag gesteld. De vraag is, waar begon die, en waar ging het de mist in? Vraag aan vijf mensen welke storyline of welk seizoen de kwaliteit van Game of Thrones voor het eerst significant neerhaalde, en je krijgt vijf verschillende antwoorden. Voor mij is dat antwoord steevast de behandeling van Sansa in seizoen vijf. Zonder een begrip voor de arcs waar personages doorliepen, is dit het seizoen waar personages hun acties niet meer gemotiveerd waren door hun persoonlijkheid, maar door wat de schrijvers vonden dat het verhaal op dat moment nodig had. Wat heeft Tyrion precies gedaan om zo'n "loyale", "betrouwbare" indruk op Daenerys achter te laten? Waarom zou Sansa Stark, na jaren van psychologische foltering door haar verloofde prins Joffrey, toelaten om nogmaals aan een sadist overgelaten te worden? Waarom zou Littlefinger haar opgeven? Er gebeuren nog steeds interessante dingen in Game of Thrones en de acteurs kunnen nog steeds veel van de scènes verheven met captiverende performances en het feit dat zijzelf een dieper begrip hebben van hun personages dan de schrijvers. Maar het "waarom", een van de aspecten waar Thrones ooit zo mee uitblonk, is verdwenen. Al is er veel te zeggen over karakterarcs die in seizoen acht verpest werden, zijn het wel de gebeurtenissen rond Sansa in seizoen vijf die voor het eerst de arc van een hoofdpersonage volledig in de modder smeten. Dat ze Ramsey Bolton als een serieuze antagonist wouden opbouwen, is duidelijk. Maar het agentschap ontnemen van Sansa, die net als een politieke speler begon te bloeien, was voor mij onvergeeflijk.
De focus op "woordloos drama" is een van de factoren die het onmogelijk maakte om nog dezelfde karakter- en sociologische complexiteit te vertonen.
Seizoen vijf en zes worden nog positief herinnerd om hun sterke momenten zoals Hardhome, the Battle of the Bastards, Daenerys' vlucht in de vechtkuilen, Cersei's boeteswandeling en haar proces. Maar dat zijn actievolle, woordloze climaxmomenten op het einde van de seizoenen. Wat daarvoor en daartussen gebeurde, kan echt niet van dezelfde kwaliteit getuigen als eerdere seizoenen. De logica van de wereld, consistentie van de personages en de geloofwaardigheid van de dialoog voelen minder sterk dan voorheen. Waar vroegere seizoenen geen saaie scènes bevatten omdat zelfs de dialoog en de ontwikkelingen die de dialoog meegeven, meeslepend bleven, zijn veel van de minder climactische scènes vanaf seizoen vijf wel saai te noemen (of het nu gaat om impactloze verhaallijnen in de Riverlands of Tyrions gekibbel met zijn reisgenoten die van veel minder gevatheid en wijsheid getuigt dan hij ooit vertoonde). Deels kan je zeggen dat de problemen hier begonnen omdat de boeken zelf in deze stadia van het verhaal minder sterk waren: het laatste gepubliceerde boek heeft zelf een pak problemen die veel te maken hebben met de "Meereenese Knoop", namelijk het complex web van personages in de plaats krijgen waar ze moeten zijn. Dat gezegd zijnde begon met seizoen vijf de beslissing van de schrijvers om grote veranderingen van het bronmateriaal te maken en dat vaak zonder goede verantwoording. Daarboven moesten ze vanaf seizoen zes het verhaal verder bouwen zonder een bijhorend boek. Al snel werd duidelijk: de makers van Game of Thrones hebben een groot talent voor het trouw bewerken van volledig bronmateriaal, maar wanneer ze hun eigen beslissingen maken (uit noodzaak of uit keuze), lijdt de serie hieronder. Een paar verdere antwoorden naar de bron van de problemen zijn te vinden in het (zeer uitgebreide) extra-materiaal ...
Koningen van de as
De extra's die in deze box te vinden zijn, zijn tegelijk verblindend illuminerend en tragisch onheilspellend. Productiefeaturettes over grote actiescènes geven je allesinds een enorm stuk respect voor de volledige crew van Thrones die vaak onder onmenselijke condities en restricties wonderwerk moesten leveren. Ook schetsen deze mini-documentaires een duidelijke prent van onverantwoordelijkheid, incompetentie en nonchalance als het aan de showrunners zelf ligt. Benioff en Weiss (vaak afgekort als "D&D" omdat ze Dan en Dave heten) hun gebrek aan ervaring en zelfreflectie is al sinds seizoen één een running joke, maar in deze featurettes kom je te weten dat Game of Thrones zo geweldig is, niet vanwege hen, maar ondanks hen: D&D maken om de haverklap onrealistische eisen van alle departementen en dat zonder budget- of tijdsrestricties in het achterhoofd. Ook het voiceovercommentaar geeft vele oncomfortabele antwoorden op de vraag van wat er mis ging. Zo wordt het al snel duidelijk dat D&D verliefd zijn op de gezichten van hun acteurs, ten koste van alle andere elementen. "Look at that face! Look at those faces!" hoor je David Benioff om de minuut uitroepen. Wanneer een regisseur normaalgezien stemcommentaar toevoegt, zijn er zoveel aspecten van de productie om iets over te zeggen dat ze wel niet teveel in herhaling zullen vallen. Zelfs binnen het rijk van het complimenteren van de acteurs zijn er zoveel verschillende aspecten aan karakterontwikkeling waar je als regisseur op kan becommentariëren: waarom een bepaald stuk tekst subtiel veranderd was, waarom een personage van een bepaald perspectief gefilmd werd. Dieper graven in de gedachten van het personage op dat moment en een acteur complimenteren voor dat gevoel inzichtvol gebracht te hebben. Opmerken dat een acteur een monoloog of zin met perfecte intonaties en inflecties gebracht heeft. Dit zijn allemaal dingen dat goede regisseurs tijdens een audiocommentaar kunnen bemerken. Niet D&D. Zij kunnen niks meer zeggen dan "Kijk naar die gezichten! Wow, die gezichten".
Woordloze performances kunnen ijzersterk zijn en het is niet moeilijk daar voorbeelden van te vinden in de eerste vier seizoenen. Maar Thrones heeft ook goede dialoog nodig om ons te informeren van wat er in iemands hoofd gaande is bovenop de emoties die de acteurs met hun gezicht kunnen brengen. Een goed-geacteerd gezicht kan ons informeren dat een personage woedend of wanhopig of zelfs geconflicteerd is. Maar je hebt woorden nodig om de complexiteit van die emoties in kaart te brengen, en die woorden worden door de showrunners volledig onderschat. Zo toonde een analyse aan dat elk laat seizoen van Game of Thrones gemiddeld minder woorden bevatte dan het laatste. (Vooral het laatste seizoen, die het meeste uit te leggen had, is relatief woordloos.) Deze groeiende focus op "woordloos drama" is een van de factoren die het onmogelijk maakte om nog dezelfde karakter- en sociologische complexiteit te vertonen in de latere seizoenen. Niet te vergeten dat wanneer er wel woorden kwamen, ze allesbehalve literair hoogstaand genoemd kunnen worden. Of het nu gaat om onuitstaanbare catchphrases zoals "Muh queen" of pijnlijke oneliners zoals "You want a good girl, but you need the bad pussy", Game of Thrones heeft duidelijk zwaar geleden onder het gebrek aan directe quotes om over te nemen.
De val van de IJzeren Troon
Al komen de walgelijke problemen van het einde natuurlijk als eerste bij mensen op als het komt aan dingen die onacceptabel slecht waren in Game of Thrones, mogen we niet vergeten hoeveel absoluut absurd incoherente dingen in seizoen zeven gebeuren. Het conflict tussen Sansa, Arya en Littlefinger is een belediging tegenover élk van die personages. Het gehele idee én de executie van de Wight Hunt kan enkel goedgekeurd worden door Raadsleden wiens IQ in kwart gespleten is. Cersei verdwijnt van de serie na seizoen zes om niets meer te worden dan de evil queen die één scene per aflevering heeft waarin ze evil queen dingen doet zoals wijn sippen, uit haar toren kijken, en Twitter-waardige woorden "Want a whore, buy her. Want a queen, earn her." over haar lippen krijgen. Lena Headey heeft doorheen acht seizoenen de naar mijn mening beste performance van de cast gegeven en deze vervaging van haar personage is een van late Thrones' grote schandes.
Seizoen acht, daarentegen, begon relatief sterk: hoeveel problemen er al aan de gang waren en nog moesten komen, de reünies tussen belangrijke personages waren ontroerend genoeg (en maakten steeds slim gebruik van de personages hun persoonlijke leitmotifs) dat we alle stommiteiten even konden vergeten om van de intieme momenten tussen geliefde personages te genieten. Dan werd het tijd om schot in de zaken te steken en ging alles stijl bergaf. De kostuums en visuals zijn op dit punt in de serie natuurlijk van de hoogste plank (naast de climaxaflevering die juist gekend stond voor hoe moeilijk het was om dingen te kunnen zien), maar dat kan niks goedmaken aan de catastrofe waarmee het verhaal en de personages zouden eindigen.
Het wiel is intact
"Thema's zijn enkel geschikt voor boekbesprekingen in de middelbare school", had showrunner David Benioff ooit in een interview gezegd. Volgens velen een pijnlijk onwetende uitspraak, zeker aangezien de thematiek van het bronmateriaal zo rijk is, en die rijkheid ook (blijkbaar onbewust) geweldig is neergezet in eerdere seizoenen. De grijsheid van de menselijke moraliteit, de brutaliteit van oorlog, de sociologische impact van de beslissingen van de machtigen in een maatschappij. Je moet niet al te lang zoeken in de eerdere seizoenen om van elk van die thema's en meer een paar prangende voorbeelden te vinden. Een deel van het belang van het einde van een verhaal, is dat die traditioneel gebruikt wordt om die hoofdthema's en wat ze ook betekenen voor de mensheid, er triomfantelijk in te spijkeren. Voor schrijvers is hun gehechtheid aan de gevestigde thematiek vaak een onmisbare houvast om te beslissen wat er naar het einde van hun verhaal toe zal gebeuren: waar zal elke beslissing naartoe leiden, en welke moraal geeft dat de kijker mee?
Het gebrek aan een thematisch framework liet de schrijvers toe om jarenlange arcs te beëindigen met beledigende acties.
Zoals eerdere seizoenen aantoonden, konden de showrunners de serie succesvol tot stand brengen met een illusie aan thematische coherentie door het klakkeloos overnemen van wat in de boeken al aanwezig was. Nu dat het bronnenmateriaal op is, en ze niet meer dan een paar notities van Martin hebben om aan verder te werken, is het dit thematisch framework dat hun door de storm had kunnen helpen. Het is naar mijn mening hun gebrek van zo'n overkoepelende houvast die het voor hen onmogelijk maakte om een gepast einde aan dit episch verhaal te vestigen. Het liet hen toe jarenlange arcs te beëindigen met beledigende acties en gebeurtenissen. Of de eindstand van zaken lijkt op hoe die door Martin bedoeld was, zullen we niet binnenkort weten, maar de manier waarop we tot die conclusies kwamen, zijn zo beledigend omdat ze jaren van opbouw voor personages hun verhalen wegsmeten om hier te geraken. Die nood aan een thema voelden ze duidelijk in hun bloed terwijl de laatste uren van de serie aftikten. Uiteindelijk voelden de schrijvers zich genoodzaakt om op het laatste moment toch een paar thema's aan te kaarten. In de laatste aflevering bieden ze zelfgenoegzaam het belang van verhaalvertelling als een van Thrones zijn grootste thema's. Oké, Tyrion, als jij het zegt ... Andere thema's, zoals de breuk van het wiel van tirannie en de genuanceerde balans tussen goed en kwaad in elk persoon, hebben daarentegen geen conclusie gekregen.
Game of Thrones had voor Martins én HBO's part nog vele seizoenen langer mogen doorgaan. Showrunners Benioff en Weiss hebben nooit echt een goede reden gegeven waarom ze ervoor kozen om het verhaal na acht seizoenen af te sluiten, wat er duidelijk voor zorgde dat de laatste seizoenen enorm snel en nuanceloos leken te verlopen. Mij lijkt het duidelijk dat deze twee producenten tegelijk de serie beu werden, maar ook te koppig waren om de fakkel door te geven aan mensen die wisten wat ze deden. Hoe de latere seizoenen er anders konden uitzien, zullen we nooit weten, maar het rampzalig einde van een ooit geliefde serie is nu een feit. Hoe jammer en schandelijk dat allemaal ook is, blijf ik dankbaar voor de eerdere seizoenen en hebben fans tegenwoordig ten minste de spinoff House of the Dragon te bedanken aan Thrones. Misschien kan die het Thrones-universum terug naar zijn eerdere glorie herstellen.
Conclusie
Een van de grote schandes van de kwaliteitsdrop in Game of Thrones, is dat het merendeel van de serie ook zodanig gerespecteerd is, dat het onwaarschijnlijk is dat we binnenkort een andere adaptatie mogen verwachten. Zelfs als we gezegend worden met de publicatie van de laatste twee boeken in de serie, zullen er geen producties zijn die enkel die laatste paar boeken verfilmen: het wordt alles of niets, en met het daverend succes van de eerste helft van de seizoenen lijkt het mij als producent onwijs het begin van dit verhaal ook te willen verfilmen. Het resultaat? Een degelijke verfilming van de laatste helft van Het Lied Van IJs En Vuur verwacht ik niet binnen mijn levenstijd, en dat is voor mij onvergeeflijk. Toch is de andere kant van de munt natuurlijk dat we wel vier onberispelijke, briljante seizoenen van uiterst engagerende verhaalvertelling hebben om van te snoepen. Is het het nog steeds waard om die seizoenen opnieuw te bezoeken wanneer de conclusie zo'n teleurstelling is? Dat is een vraag om elk voor zich persoonlijk te beantwoorden. Maar als het gaat om het nalatenschap van deze serie, laten we niet vergeten dat we enkel zo'n haat koesteren voor diens conclusie omdat we zo diep meegetrokken waren met de eerste helft. Het goede heft het slechte niet op, noch heft het erbarmelijke het magnifieke op.
Pro
- Magistrale adaptatie van complex bronmateriaal, behoudt diens filosofie en complexiteit
- Ongeëvenaarde top-tv
- Web van diepe en iconische personages, geweldig vertolkt door vele topacteurs
- Indrukwekkende gevechten, slagen en effecten
- Zalige kostuums en muziek
- Veel informatieve extra's
Con
- Merkbare kwaliteitsdrop bij het inhalen van de boeken
- Verfoeilijke laatste twee seizoenen spuwen op de personages, het bronmateriaal en in het gezicht van de kijker
8.5
Over deze serie
Beschikbaar vanaf
7 oktober 2020
Genre
- Avontuur
- Drama
- Fantasie
Speelduur
58 minuten
Regie
David Benioff, Daniel Weiss, Miguel Sapochnik, Alex Graves, David Nutter, ...
Cast
Sean Bean, Peter Dinklage, Lena Heady, Nikolaj Coster-Waldau, Kit Harington, Emilia Clarke, ...
Uitgever
HBO
Website
Partnerlink
Partnerlink
Laatst bewerkt:
