Guillermo Del Toro. Het is niet de filmmaker waar ik spontaan van (Shape Of) watertand. Ik geef ruiterlijk toe dat ik bijvoorbeeld nooit Pan’s Labyrinth gezien heb. Mijn enige labyrint is er eentje met David Bowie en goblins. De erotische fishstick heb ik wel gezien en vond ik wonderwel werken, dus toen Nightmare Alley verscheen - met een sterke cast - leek het mij een uitgelezen kans om toch eens iets filmisch complexer te proberen. Dit is eigenlijk de tweede verfilming van een novelle door W.L. Gresham uit 1946. De eerste verfilming in 1947 met Tyrone Power is een atypische film noir die indertijd weinig bijval kende, maar sindsdien wel een klassieker is geworden. Vraag is: zal deze Nightmare Alley zich ook een klassieker mogen noemen?
Nightmare Alley
begint eind de jaren ‘30 op het Amerikaanse platteland, waar je uren kan rijden zonder een levende ziel tegen te komen en waar wie het ‘geluk’ heeft er te leven vaak bittere, bittere armoede kent. Rondreizende carnavals - met of zonder sideshow - zijn een belangrijk deel van wat men in deze contreien als entertainment kan zien. Exotische acts zoals buikdanseressen, waarzeggers, de sterkste man ter wereld, … Voor een relatief laag prijsje ben je de hele avond zoet. Het carnaval brengt een wondere wereld naar mensen, die vaak nooit buiten hun eigen stadje zouden geraken en geeft evenzeer een plaats aan wie daar door omstandigheden niet kan blijven.
You’re gonna do just fine, honey …
Stan Carlisle (Bradley Cooper) laat onder, op zijn minst, dubieuze omstandigheden zijn huis achter en komt aan in een stadje waar net een carnaval met sideshow - of in dit geval ‘geek’ - aan zijn laatste optredens bezig is. Natuurlijke nieuwsgierigheid trekken Stan de show binnen. Ik geef hier graag een korte disclaimer: de performance van de ‘geek’ is misschien niet voor iedereen. Stan maakt kennis met de laat-ons-zeggen eigenaar van de geek-attractie, Clem (schitterende Willem Dafoe) die hem een klus, wat geld en een warme maaltijd voorstelt. Een natte kennismaking (de regisseur heeft iets met water) met Zeena (waarzegster, Toni Colette) bezegelen Stan’s toekomst als lid van de carniegemeenschap. Del Toro en zijn acteurs slagen er in om de sfeer van de sideshows prachtig neer te zetten. Alles is een beetje in staat van verval, alles is opgezet spel, maar toch hangt er voor het publiek een glitterend laagje van magie over. Over de leden van de carniefamilie kan je net hetzelfde zeggen. De monoloog waarin Clem aangeeft hoe je aan een geek geraakt is intriest maar fantastisch gebracht. Puur business voor een verloren generatie. De constante (dreiging van) regen laat het gevoel van koude, modder en armtierigheid nog beter overkomen, al tonen de lichtjes vanop afstand warmte en belofte. Een mooi contrast tussen hoe het is voor performer en publiek.
Zeena en haar man Pete hebben een ingenieus systeem om hun waarzeg-act voor het volk verbluffend te houden, maar houden er wel de regel op na dat er geen communicatie met doden is. No spook show (belangrijk voor later). Pete is echter een hopeloze alcoholicus en Zeena moet meermaals bij de pinken zijn om de geloofwaardigheid te redden. Uiteindelijk zal de alcohol Pete ook fataal worden. Stan is de ‘heir apparent’ maar kiest er toch voor om het carnaval te verlaten. Hij kan Molly (Rooney Mara, mooi kind maar veel expressie zit er niet in) overtuigen om met hem mee te gaan en neemt Pete’s boek met trucs mee. David Strathairn is aandoenlijk als Pete en Ron Perlman heeft een knap bijrolletje als Bruno, de sterkste man ter wereld (can I talk about him?). ‘Cold Reading’ of het inwinnen van informatie door het razendsnel analyseren van iemand’s uiterlijk, gedragingen et cetera is de techniek die zogeheten gedachtenlezers, waarzeggers en vertrouwensartiesten al honderden jaren gebruiken om nietsvermoedende mensen met hun zuurverdiende centjes (en hun vertrouwen in de medemens) te scheiden. Een indrukwekkend maar gevaarlijk talent om te hebben.
When a man believes his own lies.
Een paar jaar later leven Stan en Mollie een geriefelijk leven met een gepolijste act in de chiquere zalen. Maar de caveat ‘no spook show’ zal hun leven een heel andere weg op sturen. Hier komt de film op zijn echte vraagstuk: hoeveel van je eigen leugens mag je gaan geloven? Hoeveel hubris is teveel? Hoe lang kan je jezelf voorhouden dat iets geen kwaad doet? Stan heeft zonder twijfel een enorm talent voor wat hij doet, maar is gewoon geloven dat je vleugels hebt voldoende om van het dak te springen? Vanaf dit moment gaat het verhaal een klassieke film noir-toer op. De femme fatale (Cate Blanchett, koel en zwoel) en de foute kerel. Het grote plan voor het grote geld. Net als in de meeste film noirs, leiden hebzucht en ego hier ook naar onschuldige slachtoffers en veel dramatischere gevolgen dan de protagonisten konden voorzien.
De rollen van Peter MacNeil en Mary Steenburgen, als door verdriet verteerde ouders, brengen oprecht een krop in de keel. Het web waarin Stan verstrikt raakt lijkt ook zo makkelijk te vermijden. Gewoon het advies volgen van zij die het echt wel lijken te weten en goed met je menen. Simpel, toch? Bradley Cooper geeft ons echter een Stan waar je toch wel een beetje voor gaat duimen. Zeker, hij is een oplichter maar je blijft een ziel zien. Je kijkt machteloos toe hoe de ziel zichzelf probeert te overstijgen en te dicht bij de zon gaat vliegen. Het doet je iets om het te zien. Is het zo fout om te willen uitstijgen boven een wereld van alcohol en armoede waar de kaarten in jouw nadeel geschud zijn?
Nightmare Alley
You’re gonna do just fine, honey …
Stan Carlisle (Bradley Cooper) laat onder, op zijn minst, dubieuze omstandigheden zijn huis achter en komt aan in een stadje waar net een carnaval met sideshow - of in dit geval ‘geek’ - aan zijn laatste optredens bezig is. Natuurlijke nieuwsgierigheid trekken Stan de show binnen. Ik geef hier graag een korte disclaimer: de performance van de ‘geek’ is misschien niet voor iedereen. Stan maakt kennis met de laat-ons-zeggen eigenaar van de geek-attractie, Clem (schitterende Willem Dafoe) die hem een klus, wat geld en een warme maaltijd voorstelt. Een natte kennismaking (de regisseur heeft iets met water) met Zeena (waarzegster, Toni Colette) bezegelen Stan’s toekomst als lid van de carniegemeenschap. Del Toro en zijn acteurs slagen er in om de sfeer van de sideshows prachtig neer te zetten. Alles is een beetje in staat van verval, alles is opgezet spel, maar toch hangt er voor het publiek een glitterend laagje van magie over. Over de leden van de carniefamilie kan je net hetzelfde zeggen. De monoloog waarin Clem aangeeft hoe je aan een geek geraakt is intriest maar fantastisch gebracht. Puur business voor een verloren generatie. De constante (dreiging van) regen laat het gevoel van koude, modder en armtierigheid nog beter overkomen, al tonen de lichtjes vanop afstand warmte en belofte. Een mooi contrast tussen hoe het is voor performer en publiek.
Is geloven dat je vleugels hebt, voldoende om van het dak te springen?
Zeena en haar man Pete hebben een ingenieus systeem om hun waarzeg-act voor het volk verbluffend te houden, maar houden er wel de regel op na dat er geen communicatie met doden is. No spook show (belangrijk voor later). Pete is echter een hopeloze alcoholicus en Zeena moet meermaals bij de pinken zijn om de geloofwaardigheid te redden. Uiteindelijk zal de alcohol Pete ook fataal worden. Stan is de ‘heir apparent’ maar kiest er toch voor om het carnaval te verlaten. Hij kan Molly (Rooney Mara, mooi kind maar veel expressie zit er niet in) overtuigen om met hem mee te gaan en neemt Pete’s boek met trucs mee. David Strathairn is aandoenlijk als Pete en Ron Perlman heeft een knap bijrolletje als Bruno, de sterkste man ter wereld (can I talk about him?). ‘Cold Reading’ of het inwinnen van informatie door het razendsnel analyseren van iemand’s uiterlijk, gedragingen et cetera is de techniek die zogeheten gedachtenlezers, waarzeggers en vertrouwensartiesten al honderden jaren gebruiken om nietsvermoedende mensen met hun zuurverdiende centjes (en hun vertrouwen in de medemens) te scheiden. Een indrukwekkend maar gevaarlijk talent om te hebben.
When a man believes his own lies.
Een paar jaar later leven Stan en Mollie een geriefelijk leven met een gepolijste act in de chiquere zalen. Maar de caveat ‘no spook show’ zal hun leven een heel andere weg op sturen. Hier komt de film op zijn echte vraagstuk: hoeveel van je eigen leugens mag je gaan geloven? Hoeveel hubris is teveel? Hoe lang kan je jezelf voorhouden dat iets geen kwaad doet? Stan heeft zonder twijfel een enorm talent voor wat hij doet, maar is gewoon geloven dat je vleugels hebt voldoende om van het dak te springen? Vanaf dit moment gaat het verhaal een klassieke film noir-toer op. De femme fatale (Cate Blanchett, koel en zwoel) en de foute kerel. Het grote plan voor het grote geld. Net als in de meeste film noirs, leiden hebzucht en ego hier ook naar onschuldige slachtoffers en veel dramatischere gevolgen dan de protagonisten konden voorzien.
De rollen van Peter MacNeil en Mary Steenburgen, als door verdriet verteerde ouders, brengen oprecht een krop in de keel. Het web waarin Stan verstrikt raakt lijkt ook zo makkelijk te vermijden. Gewoon het advies volgen van zij die het echt wel lijken te weten en goed met je menen. Simpel, toch? Bradley Cooper geeft ons echter een Stan waar je toch wel een beetje voor gaat duimen. Zeker, hij is een oplichter maar je blijft een ziel zien. Je kijkt machteloos toe hoe de ziel zichzelf probeert te overstijgen en te dicht bij de zon gaat vliegen. Het doet je iets om het te zien. Is het zo fout om te willen uitstijgen boven een wereld van alcohol en armoede waar de kaarten in jouw nadeel geschud zijn?
Conclusie
Er is eigenlijk niks aan deze film om van te houden. Het carnavalsleven is er eentje van armoede en weinig hoop, onze hoofdpersonages zijn oplichters met een tikje grootheidswaanzin en niemand komt er ongeschonden uit. Maar toch: wat ... een ... film. Alles klopt aan dit plaatje. De personages zijn diep menselijk en stuk voor stuk memorabel uitgewerkt. De sets en decors zijn evocatief en tot in de details een plezier om zien. Geen mens met smaak die niet spontaan aan de lusting gaat bij het zien van het kantoor van Dr. Lilith Ritter. Het is een hele hap met zijn twee en een half uur speeltijd, maar het voelt niet als een opgave. Je stapt in minuut één mee met Stan de wereld in en je blijft bij hem, als één van zijn ‘verschijningen’ hopend tegen alle hoop in dat hij het lot kan ontlopen. But the cards are never wrong.
Pro
- Acteerprestaties zijn puik
- Decors en sets prachtig
- Meeslepend verhaal
- Schitterende film noir
Con
- Zal voor sommigen wat lang zijn
- Had zonder de plastische vertoning van de ‘geek’ gekund
- Blij zal je er niet van worden
8.5
Over deze film
Beschikbaar vanaf
26 maart 2022
Genre
- Drama
- Misdaad
- Thriller
Speelduur
150 minuten
Regie
Guillermo Del Toro
Cast
Bradley Cooper, Cate Blanchett, Rooney Mara, Willem Dafoe, ...
Uitgever
Searchlight Pictures
