Alles rondom ons is ontworpen om ons te doen vergeten hoe weinig vrijheid we eigenlijk hebben. Als we onze reputatie niet de keel om willen snoeren, zijn er dingen die we niet mogen doen, niet mogen zeggen, eigenlijk niet eens mogen denken. Gelukkig heeft Bella Baxter, een vrouw met een onconventionele geest, weinig aandacht voor wat als degelijk of acceptabel wordt gezien. Zo choqueert Emma Stone kijkers en personages om de minuut in Yorgos Lanthimos zijn absurde fantasy-comedy Poor Things.
Met films zoals Dogtooth, The Killing of a Sacred Deer, The Lobster en The Favourite onder zijn palmares kunnen we de Griekse Yorgos Lanthimos allesbehalve een conventionele regisseur noemen. Elk van zijn films neemt grensoverschrijdend gedrag op een originele en oordeelvrije manier onder de loep. Het is namelijk niet dit gedrag, maar het bestaan van de grens zelf die de hoogste vorm van rot inneemt. Met Poor Things neemt hij dit idee tot het uiterste: protagoniste Bella Baxter vertegenwoordigt tegelijk de ultieme vrijheid van de ketenen die we onszelf opleggen, maar geniet ook zodanig veel karakterdiepte en -ontwikkeling dat haar reductie naar een symbool deze creatie van Lanthimos en actrice Emma Stone geen eer aandoet. Dit is Stones derde samenwerking met Lanthimos (na het bejubelde The Favourite en de minder gekende kortfilm Bleat), en het is vooral duidelijk dat Lanthimos en dit materiaal, de beste en meest excentrieke performance van haar carrière hebben teweeggebracht. Al is deze film gebaseerd op het gelijknamige boek van de Schotse postmodernist Alasdair Grey, en is dit Lanthimos zijn allereerste adaptatie, zetten zowel hij als Stone hun stempel duidelijk op dit werk. Zijn visie en identiteit en Stones ontblote verdwijning in Bella Baxter zijn gewoon niet weg te denken.
Lanthimos maakte Bella Baxter in deze verfilming het hoofdpersonage, terwijl ze in het boek eerder passief beschreven werd door andere personages. Een uitstekende keuze aangezien Emma Stone hier de show steelt. Ze lijkt voor deze rol geboren. Stone trekt je bij de hand (en andere lichaamsdelen) en eist dat je haar met volle aandacht aanschouwt, met ogen bijna even groot als dat van haar. Lanthimos begeleidde Stone doorheen de fasen en subfasen van Bella's ontwikkeling en dat valt duidelijk te zien in de continuë, genuanceerde mini-evoluties waar Bella steeds doorgaat, met expressies zowel groot als klein. Zo begint Bella het verhaal als een kleuter: ze huilt en krijgt een driftbui als ze niet krijgt wat ze wilt. Borden mogen dan kapot en dieren mogen dood. Een paar scènes later kan ze al wat beter om met haar driften, maar niet genoeg om haar te verweren van de nood om een huilende baby te meppen. Ook Bella's geïntoxiceerde relatie tot seks evolueert met haar mee. Bella zal je verrassen en Bella zal je chocqueren, maar Bella zal je nooit teleurstellen. Bella is tegelijk een toonbeeld van de zogenaamde ethische evolutie van de mensheid, een contrastbeeld voor alle manieren waarop die notie een lachertje is, en een verdomd verfijnd neergezet personage die meer verdient dan tot een symbool gereduceerd te worden. Het is trouwens enkel omdat Bella zo onvergetelijk betoverend is neergezet, dat het even duurt voor Mark Ruffalo's rol als de verrukkelijke idioot Duncan aan bod komt. Ruffalo's hypocriete en dogmatische gladde prater is een perfecte tegenhanger van Bella en levert enkele van de meest hilarische dialooglijnen én fysische komediestunts van de film. Dafoe speelt terwijl een sympathieke Godwin, al sleept zijn subplot, waar af en toe naar teruggekeerd wordt, wat aan. Aangezien Bella het meest interessante aan deze film is, kunnen zelfs een misvormde Dafoe en een onteruggetrokken Margaret Qualley de aandacht niet even goed trekken. Stone's focus op de karakterevolutie van een kind naar iets "beter" dan de mens maakt van Poor Things tegelijk een vreemd beest dat moeilijk te vergelijken valt met voorgane films én structureel een best traditioneel coming of age-verhaal.
Zo kan je in Poor Things een menging van zwart-wit beeldmateriaal en gekleurde scènes vinden, gelijkaardig toegepast zoals in The Wizard of Oz. Ook maakt de film gebruik van 4mm en 16mm cameralenzen, alsook Petzvallenzen en zoomlenzen, elk een stuk apparatuur dat in hedendaagse films nauwelijks tot niet meer gebruikt wordt. Hiermee behaalt Poor Things een visuele stijl die tegelijk aan oudere films doet denken, zoals die van Federico Fellini, maar ook surrealistisch en zelfs futuristisch overkomt. Ook sets, kostuums en rekwisieten genieten dezelfde onconventionele methodologie. Zo werd, zelfs voor scènes die zich afspelen in een gekende echte locatie, gebruik gemaakt van geschilderde sets. Met deze duidelijk artificiële maar magnifieke hemelachtergronden wordt Bella's droomachtige visie op de wereld gewaarborgd. Ook Bella's belangstelling voor al het seksuele wordt in de wereld gereflecteerd: zo is doorheen de productie veel referentie naar geslachtsdelen te bekennen, zij het fallisch gevormde gothische ramen of jurken met een vaginale neklijn.
Dit is de eerste film van Lanthimos waarvoor hij een eigen score heeft laten componeren. Inderdaad, een productie zoals deze met zo'n unieke identiteit verdient dan ook muziek en geluid dat nergens anders in de wereld thuishoort. De soundtrack van relatieve nieuwkomer Jerskin Fendrix slaagt erin even bizar te zijn als de film waarin het zich plaatsvindt. Ook deze groeit mee met de evoluerende perceptie van Bella. Brute klanken vergezellen Bella's kleutergedrag en verfijnde akkoorden spelen wanneer Bella zichzelf vindt. Er is altijd discordantie te vinden in de score en deze lijkt me daarom geen die buiten de context van de film al te genietbaar is. Toch passen de dissonante tonen en instrumenten perfect met Bella's onstuimige natuur, eentje die altijd in conflict staat met de gevestigde orde. Er wordt prominent gebruik gemaakt van houtblazers zoals pijporgels en uilleann-pijpen, gesynthetiseerde adem en zang. Vanwege hun gebrek aan populariteit in zowel filmmuziek als andere genres, voegt deze muziek toe aan het reeds hoog onconventioneel gehalte van Poor Things. Hierboven doet deze instrumentatie denken aan adem. De menselijke strot. De stem die Bella Baxter ontwikkelt.
Maar de meer terugkerende commentaren draaien rond het idee van een "beschaafde samenleving". Deze schaduw op de muur die ons wijsmaakt dat bepaald gedrag kan en bepaald gedrag niet. Het is deze deconstructie - de belichting van de irrationaliteit en hypocrisie van neurotypische, Westerse en elitaire verwachtingen - die van Poor Things een satire maakt die evenveel gelach als ongemak kan uitlokken. Evenveel confrontatie als inzicht. Evenwel verfrissend als schokkend. Poor Things hekelt in het bijzonder behendig taboes over seks zonder veroordeling, en gebruikt het zelfs als een mechanisme voor zelfontwikkeling en -bevrijding. Dit maakt Poor Things dan ook een zeldzaam voorbeeld van een film waarin de vele naakt- en seksscènes uitzonderlijk niet gratuit zijn: in een film waarin seksuele vrijheid centraal staat, zou een schuchtige lens dit thema geen plezier doen. Dit vormt slechts het begin van de vele geslepen kritieken die vanuit soms onverwachte hoeken op de maatschappij gelobt worden. In Poor Things stort de beleefde samenleving in als een nukkig kind wanneer het wordt geconfronteerd met zijn eigen ontoereikendheid. Bella mag dan wel haar eigen pad bewandelen, dat pad wordt geïnformeerd door de wreedheid en kinderachtigheid van alles wat rondom haar als acceptabel wordt bestempeld. Poor Things is uiteindelijk een provocatieve, inspirerende triomf als een in-twijfeltrekking van alles wat "normaal" is en een zegeviering van alles wat "vreemd" is.
Met films zoals Dogtooth, The Killing of a Sacred Deer, The Lobster en The Favourite onder zijn palmares kunnen we de Griekse Yorgos Lanthimos allesbehalve een conventionele regisseur noemen. Elk van zijn films neemt grensoverschrijdend gedrag op een originele en oordeelvrije manier onder de loep. Het is namelijk niet dit gedrag, maar het bestaan van de grens zelf die de hoogste vorm van rot inneemt. Met Poor Things neemt hij dit idee tot het uiterste: protagoniste Bella Baxter vertegenwoordigt tegelijk de ultieme vrijheid van de ketenen die we onszelf opleggen, maar geniet ook zodanig veel karakterdiepte en -ontwikkeling dat haar reductie naar een symbool deze creatie van Lanthimos en actrice Emma Stone geen eer aandoet. Dit is Stones derde samenwerking met Lanthimos (na het bejubelde The Favourite en de minder gekende kortfilm Bleat), en het is vooral duidelijk dat Lanthimos en dit materiaal, de beste en meest excentrieke performance van haar carrière hebben teweeggebracht. Al is deze film gebaseerd op het gelijknamige boek van de Schotse postmodernist Alasdair Grey, en is dit Lanthimos zijn allereerste adaptatie, zetten zowel hij als Stone hun stempel duidelijk op dit werk. Zijn visie en identiteit en Stones ontblote verdwijning in Bella Baxter zijn gewoon niet weg te denken.
Baby's meppen
Londense arts Godwin Baxter (gespeeld door Willem Dafoe, met zo'n tien kilogram aan silicone op zijn gezicht geplakt) maakt er geen geheim van dat hij wel van een medisch experimentje of twee houdt. Maar niemand weet dat hij in zijn landhuis, naast een aantal eend-hondmengingen, voor een vrouw zorgt waaraan hij wellicht ook wat heeft gesleuteld, genaamd Bella (Stone). Haar gedrag is duidelijk te vreemd om haar buiten de vergrendelde deuren van zijn landhuis toe te laten. Maar niet lang nadat Bella een smaakje van de buitenwereld proeft - in de vorm van de casanova Duncan Wedderburn (gespeeld door een heerlijke Mark Ruffalo) - ontsnapt zij samen met Duncan de steriele gevangenis van haar "schepper" om meer van de weidse wereld (en alle vlezelijke ervaringen die het te bieden heeft) te ontdekken. De premisse is duidelijk geïnspireerd door dat van Dr. Frankenstein en zijn monster, maar Poor Things zit zodanig vol ideeën dat die vergelijking relatief vruchteloos aanvoelt. Al snel komen bij het bekijken van Poor Things parallellen naar de film die Lanthimos internationaal op de kaart bracht, Dogtooth, naar boven. Of het nu veroorzaakt is door indoctrinatie of door gekke experimenten, blijft Lanthimos klaarblijkelijk geïnteresseerd in het contrast tussen een volwassen lichaam en een kinderlijke geest. Waar Dogtooth vooral als een horrorfilm fungeerde die de problematiek in deze gevoelige hypothetische situatie uitlicht, lijkt Poor Things juist zijn antithese: wat gebeurt er met het kind zonder vooroordelen of kennis van de wereld, als het de kans krijgt om zichzelf van binnen uit te ontwikkelen? Deze ontwikkeling ligt aan het hart van Poor Things: Bella Baxter's openheid naar ervaringen en inzicht zetten haar op een onbewandeld pad naar het unieke maar inspirerende wezen dat zich over de lengte van de film ontsluimert.Onmogelijk om weg te kijken
Lanthimos maakte Bella Baxter in deze verfilming het hoofdpersonage, terwijl ze in het boek eerder passief beschreven werd door andere personages. Een uitstekende keuze aangezien Emma Stone hier de show steelt. Ze lijkt voor deze rol geboren. Stone trekt je bij de hand (en andere lichaamsdelen) en eist dat je haar met volle aandacht aanschouwt, met ogen bijna even groot als dat van haar. Lanthimos begeleidde Stone doorheen de fasen en subfasen van Bella's ontwikkeling en dat valt duidelijk te zien in de continuë, genuanceerde mini-evoluties waar Bella steeds doorgaat, met expressies zowel groot als klein. Zo begint Bella het verhaal als een kleuter: ze huilt en krijgt een driftbui als ze niet krijgt wat ze wilt. Borden mogen dan kapot en dieren mogen dood. Een paar scènes later kan ze al wat beter om met haar driften, maar niet genoeg om haar te verweren van de nood om een huilende baby te meppen. Ook Bella's geïntoxiceerde relatie tot seks evolueert met haar mee. Bella zal je verrassen en Bella zal je chocqueren, maar Bella zal je nooit teleurstellen. Bella is tegelijk een toonbeeld van de zogenaamde ethische evolutie van de mensheid, een contrastbeeld voor alle manieren waarop die notie een lachertje is, en een verdomd verfijnd neergezet personage die meer verdient dan tot een symbool gereduceerd te worden. Het is trouwens enkel omdat Bella zo onvergetelijk betoverend is neergezet, dat het even duurt voor Mark Ruffalo's rol als de verrukkelijke idioot Duncan aan bod komt. Ruffalo's hypocriete en dogmatische gladde prater is een perfecte tegenhanger van Bella en levert enkele van de meest hilarische dialooglijnen én fysische komediestunts van de film. Dafoe speelt terwijl een sympathieke Godwin, al sleept zijn subplot, waar af en toe naar teruggekeerd wordt, wat aan. Aangezien Bella het meest interessante aan deze film is, kunnen zelfs een misvormde Dafoe en een onteruggetrokken Margaret Qualley de aandacht niet even goed trekken. Stone's focus op de karakterevolutie van een kind naar iets "beter" dan de mens maakt van Poor Things tegelijk een vreemd beest dat moeilijk te vergelijken valt met voorgane films én structureel een best traditioneel coming of age-verhaal.
Een ander Londen
Al speelt de verkentocht van Bella Baxter zich zogezegd op onze wereldbol af (zo begint ze haar leven in Londen), voelen de locaties en geluiden van Poor Things zo ver van de realiteit als maar kan. Deze hooggestileerde productie is dan ook bedacht rond de levenswereld van haar ster. Bella ziet de wereld niet zoals hij is, maar zoals zij hem fantaseert. Dat zorgt voor een audiovisuele ervaring die, zonder meer, onvergelijkbaar is met dat van andere films. Wanneer een regisseur besluit dat ze zich niet moeten laten beperken door de saaiheden van de realiteit of de worldbuilding van een inspiratiebron, dan krijgen deze eens de kans om te tonen wat voor kunst zij tot in staat zijn. Lanthimos heeft zich in dit geval duidelijk niet weggetrokken van zijn meest onstuimige impulsen, al is elke extravagante regiebeslissing samengegaan met de gepaste ideeverfijning, thematische resonantie en komisch grootse uitvoering. Kortom, elk detail in de productie zit gedachte, humor en talent achter.Zo kan je in Poor Things een menging van zwart-wit beeldmateriaal en gekleurde scènes vinden, gelijkaardig toegepast zoals in The Wizard of Oz. Ook maakt de film gebruik van 4mm en 16mm cameralenzen, alsook Petzvallenzen en zoomlenzen, elk een stuk apparatuur dat in hedendaagse films nauwelijks tot niet meer gebruikt wordt. Hiermee behaalt Poor Things een visuele stijl die tegelijk aan oudere films doet denken, zoals die van Federico Fellini, maar ook surrealistisch en zelfs futuristisch overkomt. Ook sets, kostuums en rekwisieten genieten dezelfde onconventionele methodologie. Zo werd, zelfs voor scènes die zich afspelen in een gekende echte locatie, gebruik gemaakt van geschilderde sets. Met deze duidelijk artificiële maar magnifieke hemelachtergronden wordt Bella's droomachtige visie op de wereld gewaarborgd. Ook Bella's belangstelling voor al het seksuele wordt in de wereld gereflecteerd: zo is doorheen de productie veel referentie naar geslachtsdelen te bekennen, zij het fallisch gevormde gothische ramen of jurken met een vaginale neklijn.
Dit is de eerste film van Lanthimos waarvoor hij een eigen score heeft laten componeren. Inderdaad, een productie zoals deze met zo'n unieke identiteit verdient dan ook muziek en geluid dat nergens anders in de wereld thuishoort. De soundtrack van relatieve nieuwkomer Jerskin Fendrix slaagt erin even bizar te zijn als de film waarin het zich plaatsvindt. Ook deze groeit mee met de evoluerende perceptie van Bella. Brute klanken vergezellen Bella's kleutergedrag en verfijnde akkoorden spelen wanneer Bella zichzelf vindt. Er is altijd discordantie te vinden in de score en deze lijkt me daarom geen die buiten de context van de film al te genietbaar is. Toch passen de dissonante tonen en instrumenten perfect met Bella's onstuimige natuur, eentje die altijd in conflict staat met de gevestigde orde. Er wordt prominent gebruik gemaakt van houtblazers zoals pijporgels en uilleann-pijpen, gesynthetiseerde adem en zang. Vanwege hun gebrek aan populariteit in zowel filmmuziek als andere genres, voegt deze muziek toe aan het reeds hoog onconventioneel gehalte van Poor Things. Hierboven doet deze instrumentatie denken aan adem. De menselijke strot. De stem die Bella Baxter ontwikkelt.
Nog steeds dieren
Yorgos Lanthimos zijn films kunnen nooit echt subtiel genoemd worden. Zijn creatieve beslissingen zijn steeds groots en onconventioneel. Wel voelt Poor Things in het bijzonder de nood om alles klaarduidelijk luidop te zeggen. Voor mijn part had het logisch geweest om dit te doen in de eerdere delen van de film, waar Bella nog zo veel te leren heeft, en minder naargelang de film samen met haar matureert. Toch kan ik zien dat dit deels bedoeld was om in het daglicht te stellen hoe belangrijk open en klare communicatie speelt in solide, volwassen relaties. Zonder verborgen agenda of nood aan interpretatie je attitude openbaren kan in een wereld vol gedragcodes en insinuaties namelijk transformatief zijn. Kinderlijke eerlijkheid is wellicht geen karakterfout om te ontgroeien, maar juist iets prachtigs dat we moeten behouden. Lanthimos haalt zo uit naar de "gesofisticeerde" drama's die steeds in de prijzen vallen, en waar hipsters en elitaire kunstcritici rijkhalzend om smachten. "Suggestie gebruiken voor alles? Word volwassen", oppert Poor Things. Zoals een bepaalde fictieve horrorauteur zou opperen, "subtext is voor lafaards." Deels daardoor (alsook door het volproppen van de film met filosofische draadjes om aan te trekken), is het maar al te makkelijk om commentaar te vinden in elke creatieve beslissing die hier gemaakt is. Neem nu de wetenschapper Godwin Baxter, "schepper" van niet enkel Bella, maar ook talloze hond-eend-combinaties, die zichzelf voorstelt met de bijnaam "God". Bella's ontsnapping van zijn landhuis, waar ze haar hele leven heeft gewoond, reflecteert dan ook niet erg subtiel de mensheid hun ontwikkeling naar een staat waar God niet meer nodig, of zelfs relevant is. Het lijkt bijna een meta-commentaar binnen een commentaar, want de constante terugkeer naar het lab van Dr. Baxter voelt als een nutteloze afleiding van de avonturen van Bella. God is inderdaad niet relevant meer.Een provocatieve triomf
Maar de meer terugkerende commentaren draaien rond het idee van een "beschaafde samenleving". Deze schaduw op de muur die ons wijsmaakt dat bepaald gedrag kan en bepaald gedrag niet. Het is deze deconstructie - de belichting van de irrationaliteit en hypocrisie van neurotypische, Westerse en elitaire verwachtingen - die van Poor Things een satire maakt die evenveel gelach als ongemak kan uitlokken. Evenveel confrontatie als inzicht. Evenwel verfrissend als schokkend. Poor Things hekelt in het bijzonder behendig taboes over seks zonder veroordeling, en gebruikt het zelfs als een mechanisme voor zelfontwikkeling en -bevrijding. Dit maakt Poor Things dan ook een zeldzaam voorbeeld van een film waarin de vele naakt- en seksscènes uitzonderlijk niet gratuit zijn: in een film waarin seksuele vrijheid centraal staat, zou een schuchtige lens dit thema geen plezier doen. Dit vormt slechts het begin van de vele geslepen kritieken die vanuit soms onverwachte hoeken op de maatschappij gelobt worden. In Poor Things stort de beleefde samenleving in als een nukkig kind wanneer het wordt geconfronteerd met zijn eigen ontoereikendheid. Bella mag dan wel haar eigen pad bewandelen, dat pad wordt geïnformeerd door de wreedheid en kinderachtigheid van alles wat rondom haar als acceptabel wordt bestempeld. Poor Things is uiteindelijk een provocatieve, inspirerende triomf als een in-twijfeltrekking van alles wat "normaal" is en een zegeviering van alles wat "vreemd" is.
Conclusie
Yorgos Lanthimos levert met Poor Things zijn meest fantastische satire tot dusver. In dit absurd verhaal geïnspireerd door dat van Dr. Frankenstein en zijn monster, steelt Emma Stone de show, en heel wat wenkbrouwverhogende momenten, als Bella Baxter, een unieke vrouw met een kinderlijke geest. Niet enkel is Lanthimos zijn singulaire visie en zin voor creatieve, gedurfde maar vastberaden cinematische flair met deze komedie op zijn hoogtepunt, ook zijn alomtegenwoordig commentaar is rijker en sappiger dan ooit. Door de ogen van Stone's nieuwsgierige nymfomane deconstrueert Poor Things elk aspect van onze ´beschaafde samenleving´ zonder een grijntje gêne. Poor Things is een provocatieve triomf als een in-twijfeltrekking van alles wat "normaal" is en een zegeviering van alles wat "vreemd" is. Kom je nu voor de maatschappelijke deconstructies, het absurd verhaal, de fysische humor, de unieke stijl, of omdat je Emma Stone's glansperformance niet wilt missen, Poor Things stelt niet teleur.
Pro
- Emma Stones transformatieve glansperformance
- Magnifieke sets, effecten, makeup en kostuums
- Visionaire visuele stijl
- Een oud verhaal in een uniek, nieuw jasje
- Inspirerend en schaamteloos
- Muziek en audio al even vreemd
- Rondborstig hilarisch
Con
- Het B-plot voelt onnodig
- Alles wordt letterlijk uitgespeld
9
Over deze film
Beschikbaar vanaf
17 januari 2024
Genre
- Fantasie
- Komedie
Speelduur
141 minuten
Regie
Yorgos Lanthimos
Cast
Emma Stone, Mark Ruffalo, Willem Dafoe, Christopher Abbott, Margaret Qualley, Ramy Youssef, Jerrod Carmichael
Uitgever
Searchlight Pictures
Website
Laatst bewerkt:
.
