Omdat het bestaande energie-draadje gekaapt is door mensen die graag over hun meterstanden praten, maak ik hier een nieuwe waar we opnieuw voluit over het grote plaatje kunnen discussiëren.
De energiecrisis van 2021-2023 heeft de aandacht voor de energietransitie serieus verslapt ten koste van verlichting van de factuur op korte termijn. Toch lijkt het nuttig de discussie rond de transitie levend te houden. Daarnaast zijn er talloze nieuwsfeiten gerelateerd aan energie op zowel technisch als beleidsmatig vlak die we hier kunnen bespreken.
Technische kadering:
Met de energietransitie bedoelen we de volledige omschakeling van het energiesysteem naar duurzame bronnen. Duurzaamheid omvat hier zowel de toekomstige beschikbaarheid van de energiebron, alsook het effect op milieu en klimaat.
Een eerste denkfout die veel mensen maken is om de energievoorziening te verwarren met de elektriciteitsvoorziening. Energie is een veel ruimere term en bevat dus ook alles wat te maken heeft met brandstof voor voertuigen alsook de warmtebehoefte voor gebouwen. Als we over statistieken discussiëren: let er altijd op waarover men spreekt.
Statistieken over de inbreng van hernieuwbare bronnen in de elektriciteitsmix zien er dus helemaal anders uit dan diezelfde inbreng in de totale energievraag.
Als we het over de elektriciteit hebben spreken we van het elektriciteitsverbruik, dat wordt uitgedrukt in TWh(tera-watt-uur). In België bedroeg die in 2022 81,7 TWh. Als we het over de totale energieconsumptie hebben spreken we over de 'primaire energieconsumptie', die vaak ook in TWh wordt uitgedrukt, maar soms ook in Mtoe(megaton-olie-equivalent). In Belgie bedroeg die 2022 52.1MToe.
Voor alles wat met elektriciteit te maken heeft, kun je zeer goeie statistieken vinden bij onze transmissienetbeheerder Elia, voor de totale energiemix kun je terecht bij het Belgian Energy Data Overview van de FOD Economie.
Hier kun je zien dat de voornaamste bronnen voor onze primaire energieconsumptie in 2022 bestonden uit:
Aardolie: 38%
Aardgas: 24%
Kernenergie: 20%
Hernieuwbaar & afval: 11%
Vaste fossiele brandstoffen: 5%
Andere: 0.7%
We hebben dus nog een lange weg te gaan; al kan de statistiek ook misleidend zijn: Twee van de grootste use-cases van fossiele brandstof zijn verbrandingsmotoren en verwarming van gebouwen. Door deze respectievelijk te vervangen door elektrische motoren en warmtepompen, alsook andere investeringen te maken zoals betere thermische isolatie van gebouwen, is het de verwachting dat de totale elektriciteitsconsumptie zal stijgen, maar dat de primaire energieconsumptie zal dalen. De Europese Green Deal (zie hieronder) voorziet een daling van de primaire energieconsumptie tussen 2020 en 2050 van 13200 naar 9500 TWh per jaar. Dat is dus een daling van 30%.
De energietransitie is ook geen synoniem van klimaattransitie: Er zijn buiten de energievoorziening nog veel andere menselijke bronnen van broeikasgasuitstoot, zoals de chemische industrie, beton, staal, en landbouw.
Beleidskadering:
Het huidige beleid in België is gestoeld (of zou dat moeten zijn) op de European Green Deal (EGD) uit 2020. Dit is geen wet maar een reeks initiatieven om bestaande wetten te vervangen en nieuwe wetten in te voeren om de EU klimaatneutraal te maken tegen 2050.
De EGD is vervolgens verder uitgewerkt in een aantal wetten zoals de klimaatwet uit 2021 die de doelstelling voor 2050 herbevestigt, en een nieuw pakket om de uitstoot tegen 2030 met 55% te verminderen, het zogenoemde 'Fit for 55' pakket.
Verder Europees beleid dat je best kent is ETS, het Europese systeem van emissierechtenhandel dat reeds sinds 2005 bestaat, maar onder Fit For 55 met meer ambitie hervormd wordt.
Een nieuw belangrijk beleidsinstrument is de CBAM, wat eigenlijk een import-tax is op producten uit niet-EU-landen met minder strenge klimaatwetgeving.
In België is het energiebeleid verdeeld over het nationale en het gewestelijke niveau. Hoe dat in grote lijnen zit kun je hier nalezen.
Uitdagingen en vragen
Een groot aantal open vragen bestaat over de haalbaarheid van de EGD-voorstellen en de energietransitie in het algemeen.
Hier is een aantal, die nog altijd een grote bron voor discussie vormen:
-Wat wordt het aandeel van kernenergie in de toekomst? Moeten we dringend investeren in nieuwe kerncentrales? Zoja, gaan we dan voor experimentelere vierdegeneratietypes die zichzelf nog niet bewezen hebben, of gaan we voor derdegeneratie-reactoren, waarvan de bestaande exemplaren extreem zijn uitgelopen qua kostprijs en oplevering?
-Wat wordt het aandeel van groene moleculen als waterstof en ammoniak? Gaan deze binnenkort brandstoffen voor internationaal schipverkeer kunnen vervangen? Gaan deze als energie-opslag gebruikt kunnen worden?
-Wat wordt het aandeel van batterijen? Sommige experts beweren dat we met 5 uur energievraag aan opslag toekomen, sceptici spreken over 4 weken.
-Wat wordt het aandeel van goedkope bronnen als zonne-energie en wind en hoe lossen we het 'intermittency'-vraagstuk op?
-In welke mate zullen we moeten inzetten op vraagsturing, energie verkopen aan buurlanden, of langetermijnsopslag om de vraag op het aanbod af te stemmen?
-Hoe ziet het vliegverkeer er in 2050 uit?
-Zijn de Europese plannen genoeg om zware industrie in Europa te houden?
-Zal de energievraag weldegelijk afnemen of zorgen nieuwe industrieën voor opflakkerende vraag?
-Wordt carbon capture & storage ooit rendabel?
-Is het voor individuele landen belangrijk om zelfvoorzienend te zijn op vlak van energieproductie en wat betekent dat voor België?
-Kunnen we uberhaupt zelfs als Europa onafhankelijk zijn van bedenkelijke niet-Europese regimes?
-In welke mate moeten we de fossiele industrie ondersteunen naarmate deze kleiner, onrendabeler wordt maar nog wel nodig blijft tot 2050?
-Hoe zorgen we dat armere gezinnen niet uit de boot vallen?
-Hoe zit het buiten Europa en hoe kunnen we zorgen dat ontwikkelingslanden meegaan in de transitie?
Goeie informatiebronnen
Podcasts:
Als jullie nog andere goeie bronnen hebben, graag
De energiecrisis van 2021-2023 heeft de aandacht voor de energietransitie serieus verslapt ten koste van verlichting van de factuur op korte termijn. Toch lijkt het nuttig de discussie rond de transitie levend te houden. Daarnaast zijn er talloze nieuwsfeiten gerelateerd aan energie op zowel technisch als beleidsmatig vlak die we hier kunnen bespreken.
Technische kadering:
Met de energietransitie bedoelen we de volledige omschakeling van het energiesysteem naar duurzame bronnen. Duurzaamheid omvat hier zowel de toekomstige beschikbaarheid van de energiebron, alsook het effect op milieu en klimaat.
Een eerste denkfout die veel mensen maken is om de energievoorziening te verwarren met de elektriciteitsvoorziening. Energie is een veel ruimere term en bevat dus ook alles wat te maken heeft met brandstof voor voertuigen alsook de warmtebehoefte voor gebouwen. Als we over statistieken discussiëren: let er altijd op waarover men spreekt.
Statistieken over de inbreng van hernieuwbare bronnen in de elektriciteitsmix zien er dus helemaal anders uit dan diezelfde inbreng in de totale energievraag.
Als we het over de elektriciteit hebben spreken we van het elektriciteitsverbruik, dat wordt uitgedrukt in TWh(tera-watt-uur). In België bedroeg die in 2022 81,7 TWh. Als we het over de totale energieconsumptie hebben spreken we over de 'primaire energieconsumptie', die vaak ook in TWh wordt uitgedrukt, maar soms ook in Mtoe(megaton-olie-equivalent). In Belgie bedroeg die 2022 52.1MToe.
Voor alles wat met elektriciteit te maken heeft, kun je zeer goeie statistieken vinden bij onze transmissienetbeheerder Elia, voor de totale energiemix kun je terecht bij het Belgian Energy Data Overview van de FOD Economie.
Hier kun je zien dat de voornaamste bronnen voor onze primaire energieconsumptie in 2022 bestonden uit:
Aardolie: 38%
Aardgas: 24%
Kernenergie: 20%
Hernieuwbaar & afval: 11%
Vaste fossiele brandstoffen: 5%
Andere: 0.7%
We hebben dus nog een lange weg te gaan; al kan de statistiek ook misleidend zijn: Twee van de grootste use-cases van fossiele brandstof zijn verbrandingsmotoren en verwarming van gebouwen. Door deze respectievelijk te vervangen door elektrische motoren en warmtepompen, alsook andere investeringen te maken zoals betere thermische isolatie van gebouwen, is het de verwachting dat de totale elektriciteitsconsumptie zal stijgen, maar dat de primaire energieconsumptie zal dalen. De Europese Green Deal (zie hieronder) voorziet een daling van de primaire energieconsumptie tussen 2020 en 2050 van 13200 naar 9500 TWh per jaar. Dat is dus een daling van 30%.
De energietransitie is ook geen synoniem van klimaattransitie: Er zijn buiten de energievoorziening nog veel andere menselijke bronnen van broeikasgasuitstoot, zoals de chemische industrie, beton, staal, en landbouw.
Beleidskadering:
Het huidige beleid in België is gestoeld (of zou dat moeten zijn) op de European Green Deal (EGD) uit 2020. Dit is geen wet maar een reeks initiatieven om bestaande wetten te vervangen en nieuwe wetten in te voeren om de EU klimaatneutraal te maken tegen 2050.
De EGD is vervolgens verder uitgewerkt in een aantal wetten zoals de klimaatwet uit 2021 die de doelstelling voor 2050 herbevestigt, en een nieuw pakket om de uitstoot tegen 2030 met 55% te verminderen, het zogenoemde 'Fit for 55' pakket.
Verder Europees beleid dat je best kent is ETS, het Europese systeem van emissierechtenhandel dat reeds sinds 2005 bestaat, maar onder Fit For 55 met meer ambitie hervormd wordt.
Een nieuw belangrijk beleidsinstrument is de CBAM, wat eigenlijk een import-tax is op producten uit niet-EU-landen met minder strenge klimaatwetgeving.
In België is het energiebeleid verdeeld over het nationale en het gewestelijke niveau. Hoe dat in grote lijnen zit kun je hier nalezen.
Uitdagingen en vragen
Een groot aantal open vragen bestaat over de haalbaarheid van de EGD-voorstellen en de energietransitie in het algemeen.
Hier is een aantal, die nog altijd een grote bron voor discussie vormen:
-Wat wordt het aandeel van kernenergie in de toekomst? Moeten we dringend investeren in nieuwe kerncentrales? Zoja, gaan we dan voor experimentelere vierdegeneratietypes die zichzelf nog niet bewezen hebben, of gaan we voor derdegeneratie-reactoren, waarvan de bestaande exemplaren extreem zijn uitgelopen qua kostprijs en oplevering?
-Wat wordt het aandeel van groene moleculen als waterstof en ammoniak? Gaan deze binnenkort brandstoffen voor internationaal schipverkeer kunnen vervangen? Gaan deze als energie-opslag gebruikt kunnen worden?
-Wat wordt het aandeel van batterijen? Sommige experts beweren dat we met 5 uur energievraag aan opslag toekomen, sceptici spreken over 4 weken.
-Wat wordt het aandeel van goedkope bronnen als zonne-energie en wind en hoe lossen we het 'intermittency'-vraagstuk op?
-In welke mate zullen we moeten inzetten op vraagsturing, energie verkopen aan buurlanden, of langetermijnsopslag om de vraag op het aanbod af te stemmen?
-Hoe ziet het vliegverkeer er in 2050 uit?
-Zijn de Europese plannen genoeg om zware industrie in Europa te houden?
-Zal de energievraag weldegelijk afnemen of zorgen nieuwe industrieën voor opflakkerende vraag?
-Wordt carbon capture & storage ooit rendabel?
-Is het voor individuele landen belangrijk om zelfvoorzienend te zijn op vlak van energieproductie en wat betekent dat voor België?
-Kunnen we uberhaupt zelfs als Europa onafhankelijk zijn van bedenkelijke niet-Europese regimes?
-In welke mate moeten we de fossiele industrie ondersteunen naarmate deze kleiner, onrendabeler wordt maar nog wel nodig blijft tot 2050?
-Hoe zorgen we dat armere gezinnen niet uit de boot vallen?
-Hoe zit het buiten Europa en hoe kunnen we zorgen dat ontwikkelingslanden meegaan in de transitie?
Goeie informatiebronnen
Podcasts:
- Studio Energie: Nederlandse podcast met energie-expert Remco De Boer. Praat over energie in Nederland, Europa en de wereld. Af en toe leuke interviews met nederlandse start-ups in de energietransitie.
- The Big Switch: Energie-onderzoeker Melissa Lott die per aflevering één tak van de industrie bespreekt en de uitdagingen om die klimaatneutraal te maken.
- Roadmap to net zero door Elia
- Perspective2050 door EnergyVille
Als jullie nog andere goeie bronnen hebben, graag
Laatst bewerkt:
