12,6 MILJOEN VACCINS VOOR EEN FRISSE VERKOUDHEID — Wat de reactie op de Q-koorst wordt, valt moeilijk te voorspellen, maar als de Mexicaanse griep een voorbeeld mag zijn, dan wordt het weer lachen, meent Luc Bonneux. 'Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen, ministers van Volksgezondheid hebben minder last van hun hoeven.'
In 'Angst versus boerenverstand' (De Standaard analyse, DS 11 december) probeert Pieter Lesaffer de geschiedenis te herschrijven. De vogelgriep en Mexicaanse griep hebben geen gigantische paniekreacties veroorzaakt: dat zijn beweringen van critici, die daar soms zelfs een perverse strategie in zien van de farmaceutische industrie. 'Maar in het dagelijkse leven lijkt het (Belgische) boerenverstand nog voldoende aanwezig.' Analyse kan zich maar beter baseren op feiten dan op wensen. De volksgezondheidambtenarijen reageerden panisch, er werden peperdure vaccins gekocht bij het leven. Als de ministers van Volksgezondheid geen ezeltje hebben dat geld schijt, gaat dat ten koste van zorg voor zieken die ambtenaren te duur vinden.
Wetenschappers hebben het Spaanse griepvirus geïsoleerd uit slachtoffers van 1918. Dat is een monster. Vogelgriep komt zeer veel voor en sommige soorten kunnen mensen infecteren, waar het dan zeer dodelijk verloopt. Maar je moet wel verse vogelsnot snuiven om ziek te worden. Vogelgriep veroorzaakt daarom nooit menselijke epidemieën. Het Spaanse griepvirus was echter wel een vogelgriep, die epidemieën veroorzaakte bij vogels, varkens en mensen. Het nieuwe H1N1 virus van 2009 was gauw geïdentificeerd en was een klassiek pandemievirus. Zonder toevallige bepaling van het virus hadden we nooit geweten dat er een pandemie was. Door immuniteit tegen de sinds 1918 rondzwervende H1N1 onderdelen veroorzaakt de Mexicaanse griep geen sterfte bij bejaarden. Bij gezonde volwassenen en kinderen veroorzaakt de nieuwe griep vaker ernstige complicaties dan gewoonlijk - maar deze complicaties blijven erg zeldzaam. Doorgaans verloopt de griep mild, ook bij kinderen. Er zijn slechts twee groepen waar Mexicaanse griepvaccinatie zijn geld waard is: zwangere vrouwen en mensen onder de zestig met chronische hart- of longziekten. Dat zijn er geen miljoen in België.
Tijdens de vogelgriep van 2005 was er een vaccin gemaakt tegen H5N1 vogelgriepvirus, verder paniekvaccin genoemd. Dit virus kon geen pandemie bij mensen veroorzaken, dus werd het paniekvaccin ontwikkeld tegen een hypothetisch virus. Daar komen de beruchte hulpstoffen (adjuvantia) bij van pas. Adjuvantia moeten de immuniteit opdrijven. Dankzij deze hulpmiddelen kan je meer doses ontwikkelen en meer mensen vaccineren. De werkzaamheid, veiligheid en kosteneffectiviteit van deze paniekvaccins was echter onbekend.
Waarom zou je paniekvaccin in plaats van klassiek griepvaccin met normale dosis zonder hulpmiddelen gebruiken? Ouderen, de grootste risicogroep, worden zelfs niet ziek. De paniekvirologie schiep daarom een angstpsychose. Volgens een stokoude hypothese was er een 'eerste golf' van milde griep voor 1918 voor het uitbreken van de vreselijke Spaanse griep. Die hypothese was al lang in de vuilbak der geschiedenis beland, tot de paniekvirologie ze er weer heeft uitgehaald. Moraines en Tauberger, de evolutionaire virologen die het Spaanse griepvirus hebben geïdentificeerd, lieten geen spaander heel van deze 'golventheorie'. In de winter komen altijd veel griepachtige ziekten voor. Iedere theorie over de aard van de virussen die deze griepachtige ziekten hebben veroorzaakt voor de dodelijke uitbraken in de herfst van 1918 noemen ze speculatie.
Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen, ministers van Volksgezondheid hebben minder last van hun hoeven. Waar de VS het hoofd koel hielden, schoten de Europese volksgezondheidsambtenaren in een waanzinnige overreactie. Het Nederlandse ministerie van Volksgezondheid ging 'zekerheidshalve' uit van 80.000 griepdoden (NRC Handelsblad 6 augustus) - dat was met de kennis van augustus minstens tien keer te veel voor enig realistisch worstcase scenario. Bij een zware wintergriep verwacht je 4.000 doden, de Mexicaanse groep kwam daar feitelijk nog niet in de buurt. Onder het motto 'Ikke, ikke, de rest kan stikken', kocht gidsland Nederland daarop enorme stocks paniekvaccin, twee doses vaccin voor iedere Nederlander. Hadden de Amerikanen dat gedaan, de Europese problemen waren opgelost: alle vaccin was weggekocht. België kocht een maar iets minder belachelijke 12.6 miljoen vaccins. De nuchtere Marc Van Ranst is alles behalve een paniekviroloog, maar Franstaligen en hun ministers luisteren naar Franse media. Daar bouwden de paniekvirologen een groot feest van angst.
Waarom zou je paniekvaccin met hulpstoffen nodig hebben, als klassiek griepvaccin zonder hulpmiddelen volstaat? De paniekvaccins stonden onmiddellijk onder vuur. Wat ik gemeenzaam de griepmaffia noem, een conglomeraat van industrie, academie en ambtenarij met gedeelde belangen in grieppaniek, spoot mist om te verhullen dat deze geadjuveerde paniekvaccins met verlaagde dosis entstof wel degelijk experimenteel zijn en zeker niet beter dan klassiek griepvaccin. Wegens de onbekende werkzaamheid vaccineerde het ene land twee keer (Nederland), het andere één keer (België). Na het promoten van een geflopt medicijn tijdens de vogelgriep (de griepremmers tamiflu en zanamivir), trok de griepmaffia nu de markt op met een overbodig paniekvaccin. De oude en sterke anti-vaccinatielobby rook zijn kans en zaaide een tegenepidemie van vaccinpaniek.
Dit keer hadden ze een punt. In 1976 veroorzaakte voortijdige vaccinatie tegen varkensgriep een Guillain-Barré syndroom (GBS), een zeer ernstige neurologische aandoening, in 1 per 100.000 gevaccineerden. Dat is tien keer meer dan verwacht. Dit had niets te maken met de hulpstoffen, maar met het H1-varkensvirusgen, hetzelfde als dat van het huidige H1N1. Zeldzame bijwerkingen zijn nooit te voorzien. Het drama van de vijfhonderd gevallen van GBS was dat er geen varkensgrieppandemie kwam: de slachtoffers zijn veroorzaakt door onnodige vaccinatie. Een verstandig griepvaccinatiebeleid reageert op de bestaande problemen. Dat had zuinig gevaccineerd met klassiek griepvaccin in groepen die risico op complicaties liepen. Dat waren er bij deze pandemie weinig, veel minder dan bij de wintergriep.
Enkel voor vaccins en griepremmers besteedden België en Nederland meer dan een half miljard euro, voor een virus dat doorgaans even ernstig is als een verkoudheid. Dat is maar een fractie van de totale kostprijs van dit feest van de angst. Belgisch gezond boerenverstand, door Dehaene gedefinieerd als 'los de problemen als ze zich voordoen en antwoord niet op hypothesen', had de Belgische en Nederlandse volksgezondheid zeker een miljard euro bespaard.
De griepmaffia tracht nu de geschiedenis te herschrijven. Er is geen paniek geweest. Dankzij hun gedreven inzet zijn vijf miljard euro aan paniekvaccin en griepremmers goed besteed om een pandemie van snot en spierpijn in te dijken.
