Weet je wat één van de wereld's grootste problemen is? Dat vele van zijn inwoners cephalopoden zoals bijvoorbeeld de octopus niet goed genoeg kennen om voor deze diersoort een oprechte fascinatie op te brengen die verder gaat dan tentakel hentai. Vrees niet, wanneer je klaar bent met deze post zijn die tijden voorbij.
De octopus behoort tot de familie der mollusken (ongewervelden met zachte ongesegmenteerde huid) die op hun beurt thuis horen in de klasse der Cephalopoda. We vinden er ook de inktvissen, zeekatten, ammonieten en nautilussen in terug. Alle dieren in deze klasse beschikken over een merkwaardige inktzak als verdedigingswapen. De octopus beweegt zich meestal voort door met behulp van zijn armen over de zeebodem te kruipen maar in tijden van nood kan hij gebruik maken van zijn sifo. Dat is en een soort pomp systeem waarmee hij water in zijn mantel kan zuigen waarna hij dit met grote kracht weer kan ejecteren en zodoende versnellen. Het is als het ware een kleine door water aangedreven motor. De octopus is samen met zijn klasgenoten; de inktvissen en zeekatten, de intelligentste van alle ongewervelden. Zo kan hij zonder al te veel moeite vaak redelijk complexe problemen oplossen. Een doolhof navigeren of binnendringen in een fles met een stop op is voor deze dieren geen enkel probleem. Ze voeden zich vooral met kleinere dieren, voornamelijk krabben, garnalen, kreeften, weekdieren al heb je ook een aantal soorten die zich gespecialiseerd hebben in visvangst en anderen... Het is ook bekend dat ze zo nu en dan hun soortgenoten kannibaliseren maar meestal is daar een achterliggende reden voor zoals bijvoorbeeld territoriumdrift. De octopus komt voor in alle wereldzeeën en oceanen maar kunnen eveneens een korte tijd op het droge leven, zolang hun kieuwen maar vochtig zijn.
So far so good right? Best redelijk rare beesten maar nothing too outrageous... WRONG! This is the vanilla stuff. Genoeg daarvan!
Van de meer dan 300 verschillende soorten is de achtarm of gewone octopus de bekendste soort. Nu ja de "gewone" is natuurlijk wel de letterlijk vuilgebekte vulgaire octopus (Octopus vulgaris). Als dit dan de gewone is die fungeert als posterboy voor de hele soort is dat meteen een teken aan de wand dat de ongewone wel eens redelijk excentriek zouden kunnen zijn...
(Glass squid larvae)
De gemiddelde cephalopod leeft ongeveer 6 maanden terwijl de groteren 3 jaar oud kunnen worden. Ze volgen de wet die voor zowat alle dieren telt; hoe groter ze worden, hoe ouder... En sommige soorten kunnen groot worden. De kleinste gekende is de Idiosepius thailandicus (mmmm thailand
), eens volwassen laat die een lengte opmeten van slechts één enkele centimeter. Diens kinderen wegen het moment dat ze hun ei verlaten slechts 0.00033 gram. Wat een verschil met de mastodonten zoals de gigantische en kolossale inktvis die meer dan 15 meter lang kunnen worden en wel een half ton wegen. Onderzoek naar die giganten verloopt moeilijk omdat ze 1) op grote diepte leven, 2) zich goed kunnen verstoppen en 3) het niet zo begrepen hebben op mensen. Mede daardoor is het niet exact geweten hoe oud die heersers der diepten precies kunnen worden.Voor de meeste cephalopoden luidt de voortplanting ook meteen de dood in. Het merendeel leeft dus niet zo lang maar op het niveau van de soort heeft dat zo zijn voordelen. Hoe korter het leven van een soort, hoe sneller de nieuwe generaties elkaar opvolgen, hoe sneller evolutie te werk kan gaan waardoor omgevingsadaptaties en random mutaties binnen de soort elkaar snel opvolgen en doorzetten. Aangezien de klasse der Cephalopoda al bestond nog voor de eerste "dinosaurus" ooit een voet aan grond zette kan je je wel inbeelden dat deze klasse al heel wat generaties achter de rug heeft. Evolutie ging zijn gang en leverde een waar prachtexemplaar af.
Ooit al over nagedacht hoe octopussen kindjes maken? Er zijn denk ik maar een handvol dieren op deze planeet die het nog vreemder aanpakken. De mannetjes octopus beschikt over een speciale arm, ook wel de hectocotylus genoemd waarmee hij letterlijk zijn vrouwtje volsteekt. De vrouwtjes ontvangen de spermatoforen (zakjes gevuld met sperma) in hun overdreven vochtige holte die ze het merendeel van de tijd onder hun mantel verstoppen. Ze laten hun holte enkel zien wanneer ze in goed gezelschap vertoeven en enkel dan zullen ze deze spreiden.
(bij sommige soorten zoals deze Blanket octopus is het verschil tussen de hectocotylus en de gewone armen veel duidelijker.)
De hectocotylus, zeg maar de octopus' zijn penis-arm, meestal de derde rechterarm, is uitgerust met een lepelvormige depressie en aangepaste zuignappen. Deze penis-arm breekt tijdens de copulatie van het lichaam af.
Voorheen dachten biologen, die deze arm in de mantelholte van het wijfje aantroffen, dat het om een parasitaire worm ging. Deze worm werd geclassificeerd onder de naam hectocotylus, wat thans dus de naam van de copulatiearm is... De vulgaire octopus is zo gewoon dat zijn piet verward werd met een parasitaire worm. Write that down boys & girls, it's gonna be on the exam. Best schrijnend ook dat ze achteraf de naam niet verandert hebben. Stel je even voor dat de mannetjes van onze soort (ik reken mezelf even onder de mens) het ook zou voorhebben dat hij zijn penis in vrouwlief's kont zou vergeten. Misschien speelden we dan nu allemaal dagelijks met ons lintwormpje. Laat het geweten zijn dat biologen nog liever nietsontziend gevoelens krenken dan dat ze hun eigen fout recht zetten.In 2010 werd vastgelegd dat de Onykia ingens de allergrootste penis-arm heeft. De bioloog verantwoordelijk voor die observatie kon hoogst waarschijnlijk zijn geluk niet op want wanneer erect treed er in die soort een werkelijk fenomenale verlenging op. De Ingens zijn penis-arm wordt dan zo lang als dien hoofd, mantel en armen samen. De lengte van diens penis-arm is dan, relatief tov zijn lichaamsgrootte, de grootste van het hele dierenrijk. *tips hat
(Een vrouwelijke giant pacific octopus waakt over de 1000en eiren die van het plafond van haar hol hangen.)
Waar mannetjes enkele maanden na copulatie sterven en dus gedwongen worden hun nog resterende dagen zonder penis-arm door het leven te gaan, houden de vrouwtjes het na de daad iets langer vol. Bij sommige soorten bewaren de vrouwtjes het sperma enkele weken in het lichaam, totdat de eieren zijn gerijpt. Na de bevruchting, legt het vrouwtje ongeveer 200.000 eitjes.
De eitjes hangen in trossen vanaf het plafond van het hol. Het hol waarin ze woont wel te verstaan, niet haar eigen hol. Het vrouwtje bewaakt de eieren tegen roofdieren en blaast er regelmatig water overheen om ze van zuurstof te voorzien. In sommige soorten duurt het meer dan 10 maanden vooraleer de eieren uitkomen en gedurende heel die periode zal de vrouwtjes octopus niet eten. Eens de eieren uitkomen sterft ook het vrouwtje. De baby-octopussen drijven dan enige tijd in wolken plankton, waarbij zij leven van de larven van krabben en zeesterren e.d. totdat zij terugzinken naar de bodem van de zee.
Aangezien we het daarjuist nog over de octopus penis hadden, is het interessant om te weten dat het enige harde deel in heel diens lichaam zijn hoornachtige bek is. Die tweedelige bek, in de literatuur bekend als het rostrum, lijkt op die van een papegaai. Die bek wordt tijdens het vrijen wel eens gebruikt om het vrouwtje al dan niet zachtjes te aaien alhoewel sommige soorten er nogal hardbekkig mee te werk gaan en het vrouwtje op tamelijk agressieve wijze aanmoedigen haar holte voor hen te openen. Dat gezegd zijnde, het voornaamste doel van diens bek is natuurlijk het bewerken en vaak ook vernietigen van alles wat hij in armen krijgt. De twee helften van de bek werken samen als een soort schaar en zijn verankerd in een stevige spiermassa waarmee hij serieus wat kracht kan zetten.
(Een inktvis' radula schiet in actie.)
Alsof zijn 8 armen nog niet genoeg waren heeft de octopus ook nog eens een radula oftewel een tentacular club in zijn bek verstopt zitten. Die radula is een gespijkerd tong achtig orgaan dat grotendeels uit, I shit you not, chitine bestaat. Chitine is, na cellulose, het meest voorkomende polymeer op aarde. Je vindt het onder andere ook terug in het exoskelet van garnalen, kreeften en krabben.
Het zal je misschien verbazen maar octopussen hebben geen tentakels maar armen. Armen zijn relatief kort en hebben zuignappen over hun volledige lengte terwijl tentakels veel langer zijn en enkel zuignappen hebben op hun uiteinden. Bovendien is de tip van een tentakel vaak voorzien van gespecialiseerde structuren zoals haken, grote zuigpads, clubs, ... Van de cephalopoden zijn het de inktvissen die over de machtigste tentakels beschikken. Waar octopussen het moeten stellen met "slechts" 8 armen bezitten inktvissen en zeekatten naast hun 8 armen ook steevast nog eens minstens 2 tentakels.
Waar een spier aan een bot trekt om het in beweging te krijgen is dit bij een ongewervelde cephalopod wel net iets anders. Hun armen en tentakels werken als gespierde hydrostaten die, rond een centrale zenuw, longitudinale, transverse en circulaire spieren bevatten. Ze zijn dus volledig vervormbaar wat hen in staat stelt om zich te verstoppen in de kleinste hoekjes en gaatjes. Zolang zijn bek erdoor kan, kan de hele octopus erdoor.
De tentakels van inktvissen daarentegen zijn ook vaak uitgerust met rijen tanden in alle maten en vormen. Zo is bijvoorbeeld elke zuignap van de gigantische inktvis uitgerust met een mondje vol scherpe tanden terwijl de tentakels van de kolossale inktvis voorzien zijn van 2 rijen bewegelijke drie puntige haken.
(De tentakel van een gigantische inktvis.)
Dat de octopus zijn penis-arm wel eens in een vrouwtje achterlaat wisten we al maar in tijden van nood kan de octopus als het nodig is om het even welke arm afwerpen. De octopus is echter geen amputatie fetishist maar doet dit om zijn aanvaller te misleiden. Een afgeworpen arm gedraagt zich als een individueel organisme en kan zelfstandig nog uren "overleven". Het hoeft dus niet te verbazen dat sommige aanvallers zich volledig concentreren op die afgeworpen arm. Vaak houden ze er een goede maaltijd aan over en zijn ze niet wijzer dat de eigenaar ervan ontsnapt is. Octopussen in het wild worden om die reden wel vaker gespot met beschadigde of ontbrekende armen. Geen probleem want elke octopus kan op korte tijd zo'n hele arm weer regenereren.
De zuignappen van een octopus stellen hem niet enkel in staat om verticaal de gladste muren te schalen, ze zijn ook stuk voor stuk uitgerust met chemoreceptoren zoals je die ook op onze tong terugvind. Hij proeft wat hij aanraakt. Als hij iets lekkers voelt brengt hij dat naar zijn bek alwaar hij het injecteert met verlammend speeksel. In moeilijker te verwerken dieren zoals hardschaligen boren vele soorten een gat dat ze na penetratie volspuiten met zenuw gif. De vulgaire octopus doet zo'n 3 uur over het boren van een gat met halve centimeter diepte. De octopus zijn speeksel is zo toxisch dat het naast het verlammen en versoepelen van de prooi ook helpt met het voor-verteren ervan en het afbreken van uit calcium carbonaat bestaande schalen.
Oh ja, in zekere zin heeft een octopus 9 breinen. De cephalopoden beschikken, in verhouding met hun lichaam, over één van de grootste breinen op aarde. Het centrale brein heeft de vorm van een donut en is sterk verbonden met 8 andere neurale massas gelegen aan de basis van elke arm. Twee derde van de zenuwcellen bevindt zich niet in de hersenen, maar in de vangarmen. Het is het arm-brein dat in samenwerking met de centrale arm-zenuw bijna instinctief beslist naar waar en hoe de arm juist moet kronkelen. Waar wij gelimiteerd zijn in onze vrijheid door onze gewrichten kan de octopus zijn armen uitrekken, krimpen, buigen op elke plek in elke richting of ze volledig strak houden. De feitelijke beweging wordt opgewekt via cellen die gevuld worden met water en zo opstijven doordat ze onder druk komen te staan. Die stijve kern wordt dan verstevigd met spiervezel waar dan weer andere spieren die op dat moment instaan voor de beweging aan kunnen trekken. Dit gebeurt allemaal in milliseconden wat er dus voor zorgt dat de octopus kan "kronkelen". De wortels van het arm-brein vertakken zich door heel de arm wat de octopus een reeks ingebouwde reflexen bezorgt (denk hamer tikje op je knie) die hem een ongekende reactiesnelheid meegeven.
