Met Van Eyck. Een optische revolutie had Gent in 2020 het goede voorbeeld al gegeven, en het Rijksmuseum in Amsterdam heeft duidelijk goed opgelet: Vermeer brengt voor het eerst zo goed als alle werken van de schilder samen onder één dak. En wij zijn gaan kijken.
Een van de belangrijkste - en al zeker een van de meest iconische - Nederlandse schilders krijgt van 10 februari tot 4 juni een voorname plek in de Nederlandse actualiteit. Zowel in de populaire als in de gespecialiseerde media, want deze tentoonstelling biedt een ontegensprekelijk unieke kans om alle Vermeers naast elkaar te zien.
Alle Vermeers, dat is nogal relatief. Hij heeft er namelijk maar 38 gemaakt in zijn leven, waarvan er een paar dan ook nog eens twijfelachtige toewijzingen zijn. Maar daarvan hangen er dus nu 28 in het Rijksmuseum te pronken. Dat gaat van de internationale topstukken als Meisje met de parel, Brieflezende meisje aan het venster en Het melkmeisje tot duidelijk bescheidenere schetsen en studies. Opgelet, Meisje met de parel is wel maar tot 1 april te bekijken in het Rijksmuseum.
Alle kamers zijn thematisch ingericht, met heel wat interessante begeleidende teksten en een voor mij nieuwe aanpak: Bij het schilderij dat telkens exemplarisch is voor die kamer zit ook een kleine kijkwijzer. Een paar simpele genummerde cirkels op een schetsje naast het schilderij geven telkens aan waar je leuke dingen kunt ontdekken, of wat het werk zo bijzonder maakt. Bij Gezicht op Delft worden we gewezen op het lichtspel: de lichte toren die uit de donkere stad oprijst en de ramen in de huizen. En op de dame in de voorgrond die wel erg veel wegheeft van het melkmeisje. Bij het Brieflezende meisje bij het venster op het gordijn, de weggewerkte en weer teruggetoverde cupido en de typerende manier om haren te schilderen. Niks geen flashy schermen, muziek, interactieve borden, hightech AR-integraties… nee, een lichtjes donkere schets in een intiem kamertje met gordijnen. Alsof je in een van de schilderijen zelf staat.
Zo wordt de tentoonstelling heel toegankelijk, en word je uitgenodigd om echt elk werk in detail te bekijken. Zo naast elkaar versterken ze elkaar meestal ook. Meestal. Want wat ook ineens duidelijk wordt, is dat niet elk werk van een even hoog niveau is. Als er maar 38 werken zijn, is het logisch dat zelfs de summierste schets een pronkstuk wordt van vooral kleinere musea, maar zij aan zij met de grote sterren komen die er vaak niet al te best uit. De luitspeelster of Zittende vrouw aan het virginaal komen wellicht beter tot z’n recht zonder de rechtstreekse vergelijking met de andere. Sint Praxedis al helemaal.
Maar daartegenover staat Vermeer de innovator, met zijn indrukwekkende manier om luxueuze stoffen, zonlicht, reflecties en zelfs geluid tot leven te laten komen, waarin hij geen gelijke kent op dat moment. En zoals je die nergens kunt beleven behalve op deze tentoonstelling. Waar anders kun je voor het gerestaureerde Brieflezende vrouw staan, en de techniek in mantel vergelijken met die in Schrijvende vrouw in het geel? Of de evolutie naar het gestileerde met eigen ogen stap voor stap volgen? Het antwoord is nergens, en waarschijnlijk nooit meer. Deze tentoonstelling maakt ook nog eens te meer duidelijk hoe waarschijnlijk het is dat Vermeer een camera obscura in handen moet gehad hebben, een vraag die al lang speelt. En zodra je oog in oog komt te staan met Meisje met de parel, lijkt de tijd toch echt even stil te staan, doordat de sfeer in de zalen en de opbouw de kwaliteiten van het werk echt versterken. Bijzonder knap gedaan.
In totaal loop je hier makkelijk een uur rond. Door het ondertussen overal toegepaste toegangssysteem met uurslots wordt het nooit echt druk en is er plaats genoeg om heel dicht bij elk schilderij te komen en het op je gemak in je op te nemen. Ik kan me goed voorstellen dat anderen met een uur niet toekomen. Onlangs is jammer genoeg aangekondigd dat de tentoonstelling volledig uitverkocht is, maar het is goed mogelijk dat er nieuwe datums zullen worden aangekondigd, of -waarschijnlijker- verlengde openingsuren.
Bij het naar buiten gaan kom je ook nog even langs een ad hoc-winkeltje. Dat is niet heel uitgebreid, maar het boek over de tentoonstelling is wel heel mooi geïllustreerd en erg interessant. Dat ligt ook in de grote winkel, waar er nog veel andere mooie spullen liggen.
Een van de belangrijkste - en al zeker een van de meest iconische - Nederlandse schilders krijgt van 10 februari tot 4 juni een voorname plek in de Nederlandse actualiteit. Zowel in de populaire als in de gespecialiseerde media, want deze tentoonstelling biedt een ontegensprekelijk unieke kans om alle Vermeers naast elkaar te zien.
Alle Vermeers, dat is nogal relatief. Hij heeft er namelijk maar 38 gemaakt in zijn leven, waarvan er een paar dan ook nog eens twijfelachtige toewijzingen zijn. Maar daarvan hangen er dus nu 28 in het Rijksmuseum te pronken. Dat gaat van de internationale topstukken als Meisje met de parel, Brieflezende meisje aan het venster en Het melkmeisje tot duidelijk bescheidenere schetsen en studies. Opgelet, Meisje met de parel is wel maar tot 1 april te bekijken in het Rijksmuseum.
Niks geen flashy schermen, muziek, interactieve borden of hightech AR-integraties.
Alle kamers zijn thematisch ingericht, met heel wat interessante begeleidende teksten en een voor mij nieuwe aanpak: Bij het schilderij dat telkens exemplarisch is voor die kamer zit ook een kleine kijkwijzer. Een paar simpele genummerde cirkels op een schetsje naast het schilderij geven telkens aan waar je leuke dingen kunt ontdekken, of wat het werk zo bijzonder maakt. Bij Gezicht op Delft worden we gewezen op het lichtspel: de lichte toren die uit de donkere stad oprijst en de ramen in de huizen. En op de dame in de voorgrond die wel erg veel wegheeft van het melkmeisje. Bij het Brieflezende meisje bij het venster op het gordijn, de weggewerkte en weer teruggetoverde cupido en de typerende manier om haren te schilderen. Niks geen flashy schermen, muziek, interactieve borden, hightech AR-integraties… nee, een lichtjes donkere schets in een intiem kamertje met gordijnen. Alsof je in een van de schilderijen zelf staat.
Zo wordt de tentoonstelling heel toegankelijk, en word je uitgenodigd om echt elk werk in detail te bekijken. Zo naast elkaar versterken ze elkaar meestal ook. Meestal. Want wat ook ineens duidelijk wordt, is dat niet elk werk van een even hoog niveau is. Als er maar 38 werken zijn, is het logisch dat zelfs de summierste schets een pronkstuk wordt van vooral kleinere musea, maar zij aan zij met de grote sterren komen die er vaak niet al te best uit. De luitspeelster of Zittende vrouw aan het virginaal komen wellicht beter tot z’n recht zonder de rechtstreekse vergelijking met de andere. Sint Praxedis al helemaal.
Het antwoord is nergens, en waarschijnlijk nooit meer.
Maar daartegenover staat Vermeer de innovator, met zijn indrukwekkende manier om luxueuze stoffen, zonlicht, reflecties en zelfs geluid tot leven te laten komen, waarin hij geen gelijke kent op dat moment. En zoals je die nergens kunt beleven behalve op deze tentoonstelling. Waar anders kun je voor het gerestaureerde Brieflezende vrouw staan, en de techniek in mantel vergelijken met die in Schrijvende vrouw in het geel? Of de evolutie naar het gestileerde met eigen ogen stap voor stap volgen? Het antwoord is nergens, en waarschijnlijk nooit meer. Deze tentoonstelling maakt ook nog eens te meer duidelijk hoe waarschijnlijk het is dat Vermeer een camera obscura in handen moet gehad hebben, een vraag die al lang speelt. En zodra je oog in oog komt te staan met Meisje met de parel, lijkt de tijd toch echt even stil te staan, doordat de sfeer in de zalen en de opbouw de kwaliteiten van het werk echt versterken. Bijzonder knap gedaan.
In totaal loop je hier makkelijk een uur rond. Door het ondertussen overal toegepaste toegangssysteem met uurslots wordt het nooit echt druk en is er plaats genoeg om heel dicht bij elk schilderij te komen en het op je gemak in je op te nemen. Ik kan me goed voorstellen dat anderen met een uur niet toekomen. Onlangs is jammer genoeg aangekondigd dat de tentoonstelling volledig uitverkocht is, maar het is goed mogelijk dat er nieuwe datums zullen worden aangekondigd, of -waarschijnlijker- verlengde openingsuren.
Bij het naar buiten gaan kom je ook nog even langs een ad hoc-winkeltje. Dat is niet heel uitgebreid, maar het boek over de tentoonstelling is wel heel mooi geïllustreerd en erg interessant. Dat ligt ook in de grote winkel, waar er nog veel andere mooie spullen liggen.
Conclusie
Een magistrale, luisterrijke en tegelijk intieme tentoonstelling van een van de grote meesters. Werken die al eeuwen niet meer in elkaars buurt zijn geweest, hangen nu zij aan zij.
Pro
- Uitnodigende sfeer
- Ruimte past als geen ander bij de werken
- Interessante uitleg zonder belerend te zijn
Con
- Uitverkocht
- Niet elk werk doorstaat de vergelijking met zijn buur
9
