Filip Joos
Dat een assistent-coach ‘negru' werd genoemd – ‘zwart' in het Roemeens – veroorzaakte commotie. Iemands huidskleur beschrijven is niet hetzelfde als racisme, schrijft Filip Joos.
Eindelijk, dacht ik, toen het nieuws van de gebeurtenissen in het Parc des Princes binnensijpelde via nieuwssites (ik was niet live aan het kijken, de wedstrijd had geen sportief belang). Eindelijk stapten twee ploegen eensgezind van het veld om racisme aan te klagen. Nog mooier was dat er wereldsterren bij waren, Neymar en Mbappé. Eindelijk sloegen topvoetballers de weg in die al veelvuldig geplaveid werd door grote Amerikaanse sportsterren. Dit was een kantelpunt, oneindig veel belangrijker dan het knielen voor elke aftrap om steun te tonen aan Black Lives Matter, een actie waar intussen sleur en sleet op zit, net omdat het een opgelegde formule is.
De feiten. Bij een fikse overtreding op een speler van Istanbul Basaksehir verliest Pierre Webo op de Turkse bank zijn geduld. De Kameroense assistent-coach verwenst de ref omdat hij geen gele kaart trekt, inderdaad een vreemde keuze. De vierde ref, de man die ter hoogte van de bank staat geposteerd om de boel daar een beetje ordentelijk te laten verlopen, trekt de aandacht van de scheidsrechter en vraagt om de ruziestoker weg te sturen.
‘Wie juist?' vraagt de ref, en de vierde man antwoordt: ‘ Bai bai, ala negru '. Webo hoort dat laatste woord en wordt woest: ‘ Why do you say negro ?', herhaalt hij wel tien keer. Zijn woede en die van de anderen is begrijpelijk, meer nog: het is hun plicht om uit
hun vel te springen als ze zo bejegend worden, de vierde ref heeft zichzelf en zijn collega's moreel gediskwalificeerd om de wedstrijd verder te leiden. En PSG deed wat elke ploeg zou moeten doen: het schaarde zich achter de slachtoffers van racisme, stapte solidair mee van het veld, in het volle besef dat een niet volbrachte wedstrijd een doorn in het oog van de Uefa is, maar in het nog veel vollere besef dat er belangrijkere dingen zijn dan een voetbalwedstrijd.
Toren van Babel
Maar. Er is een maar, zo bleek diezelfde avond nog. Het arbitrale kwartet komt uit Roemenië, en sprak dus Roemeens. De vertaling van ‘negru' in het Roemeens is ‘zwart'. En dus, vertaald naar de wereldtaal waar we allemaal een beetje pidgin-gebruiker van zijn, zei de vierde ref: ‘ the black guy '. De ‘g' in negru, die doet het hem, veroorzaakt linguïstische misleiding, doet in ons op het Engels gerichte brein een heel fout belletje rinkelen: negru negro nigger . Maar dat is dus niet zo.
Een storm in een glas water. Beter: een storm in de slotgracht van de toren van Babel. Op te lossen met gezond verstand: zet die mensen rond een tafel, leg het misverstand uit. En vooral: straf niemand. Allemaal handelden ze te goeder trouw, allemaal deden ze het voor de goede zaak, de vierde ref om de rust in de match te krijgen, de spelers om racisme aan de kaak te stellen. Neymar en co. kennen geen Roemeens, en zijn als ze voetballen niet verbonden met Google Translate.
Wat doen we als de marsmannetjes over duizend jaar landen? Zeggen dat ze twee voeten hebben? Of mogen we verklaren dat ze groen zijn?
Naïef van me, bleek, toen ik de eerste commentaren las in buitenlandse kranten. De vierde ref werd daar nog steeds gekapitteld, ook door wie weet had van de rol van de ‘g', wie zich dus bewust was van de vertaalfout. Zwarte, ook dat woord staat blijkbaar op de zwarte lijst. Later op de avond zag ik zelfs extra beeldmateriaal, van Demba Ba, die op het veld de vertaalfout al begrepen had, maar bij zijn standpunt bleef: ‘ Why you say “black guy?” You never say “white guy!”'
Dat snap ik niet, al helemaal niet in deze context, waar die assistent-scheidsrechter in de hectiek van de wedstrijd een distinctief kenmerk moet kiezen opdat zijn baas de rode kaart aan de juiste persoon zou geven. Op zo'n reservebank hebben alle leden van de technische staf hetzelfde trainingspak aan, dus ja, dan is huidskleur het eerste wat in je opkomt. Zoals, mocht er zich een witte speler misdragen op de bank van een NBA-team, de kans groot is dat een ref hem aanwijst als ‘ the white guy
Vietile negre conteaza
Demba Ba miste een grote kans om iedereen weer op het veld te krijgen, om zich redelijk te tonen. Misschien mis ik iets, maar ik snap het echt niet: waarom mogen we met z'n allen achter ‘Black Lives Matter' (in het Roemeens: Vietile negre conteaza ) staan, die gedachte uitdragen, maar is ‘black' dan ineens taboe om een persoon te beschrijven? Black ís geen scheldwoord. Mensen verschillen nu eenmaal in huidskleur. En gelukkig maar, om tal van redenen, alleen al op esthetisch vlak heeft de versmelting van twee mensen met een verschillende huidskleur het mensdom geen windeieren gelegd. Wat doen we als de marsmannetjes over duizend jaar landen? Zeggen dat ze twee voeten hebben? Of mogen we verklaren dat ze groen zijn?
Daarom heb ik medelijden met de Roemeen, die nu zowat gevierendeeld wordt en aan wie minstens de zweem van racisme zal blijven hangen. In se speelde hij een spelletje ‘Wie is het?' – waarbij je aan de hand van vragen moet proberen uit te vissen welke figuur je tegenstander voor je verborgen houdt. Om opties te elimineren zijn ‘Is jouw figuur wit?' of ‘Is jouw figuur bruin/zwart?' twee van de meest gebruikte openingsvragen. Daar zit geen kwaad in, geen ouder tikt zijn kroost daarvoor op de vingers, toch?
Mijn kinderen hebben dit jaar dat gezelschapsspel ontdekt. Een editie uit mijn jeugd, ergens in de jaren tachtig, zorgvuldig bewaard op de zolder van mijn ouderlijk huis. Met, echt waar, alleen maar witte mensen op de plaatjes. Dat was pas racisme – ik weet nu al wat er straks onder de kerstboom ligt.
wtf
) is de logica zelve. 
