Seriereview: Chernobyl

In 2019 hadden Amerikaanse zender HBO en Britse zender Sky miljoenen kijkers in de ban van hun gloednieuwe productie Chernobyl. In de vijfdelige miniserie bedacht door Craig Mazin – een zeer onverwacht project voor de schrijver van films uit de Scary Movie- en The Hangover-franchises – wordt zorgvuldig uiteengezet hoe de ramp in de kerncentrale in Tsjernobyl kon plaatsvinden, hoe wetenschappers en politici een plan vormden om de gevolgen van de meltdown te minimaliseren, en hoe gewone mensen hun leven op het spel zetten om dit plan uitgevoerd te krijgen. Het resultaat was een zeer beklijvende reeks vol spannende scènes en goede acteerprestaties. Maar de grootste triomf van Chernobyl waren de onderliggende thema’s, zoals de desastreuze kost van leugens en het corrupte, patriarchale politieke systeem van de Sovjet-Unie.

De bijzonder spannende eerste aflevering vindt plaats tijdens de bewuste nacht van 26 april 1986. Het verhaal begint in Pripjat, een typische stad in de Sovietunie die ontworpen was om de nabijgelegen kerncentrale van Tsjernobyl te dienen. De stad was opgericht in 1970 en de inwoners kenden een relatief hoge levensstandaard dankzij de plaatselijke economische en technologische vooruitgangen die voortkwamen uit de band met Tsjernobyl. Het leven ging zijn gangetje precies op de manier die voorzien was tijdens het plannen van de stad, en Pripjat zelf was een schoolvoorbeeld van de zogenaamde Sovjetutopie. Maar dat kwam allemaal aan een abrupt einde door een reeks beslissingen en handelingen in de controlekamer van de kernreactor. Plotseling bevindt de kijker zich in het midden van de chaos en de verwarring die heerst in de kamers en gangen van de kerncentrale, en samen met de ingenieurs, arbeiders, brandweermannen en verpleegkundigen moet hij de flarden aan informatie als puzzelstukjes in elkaar steken om een coherent beeld te krijgen van wat er die avond allemaal is gebeurd. “We did everything right”, zegt een operator nadat de ontploffing plaatsvond. Hij herhaalt deze zin als een mantra doorheen de aflevering, tot uiteindelijk een collega angstig antwoordt: “But we didn’t”. Op dat ogenblijk lijken die woorden enkel te slaan op hun bediening van de machines die de reactor beheren. Maar later, wanneer de scope van de serie vergroot en grotere thema’s worden aangekaart, krijgen deze woorden een nieuwe betekenis.

Chernobyl 1.jpg


Wetenschap en politiek

Kort na het uitbarsten van de paniek wordt er een onderzoekscommissie samengesteld, waaronder de minister Boris Shcherbina en nucleair fysicus Legasov. Het is de samenwerking tussen deze twee historische figuren die ervoor zou zorgen dat de schade van de nucleaire meltdown beperkt werd tot een minimum, en dat er een grondig plan werd uitgewerkt om de aangetaste zone rond de kerncentrale op te kuisen. Het is ook de dynamiek tussen deze twee personages die de dramatische toon bepaalt voor de resterende afleveringen. Legasov vertegenwoordigt het heldere, rationele denken. Hij is de enige die de schaal van de ramp inziet en de ware oorzaak ervan wil kennen. Als wetenschapper weet Legasov hoe belangrijk het is om de waarheid te achterhalen en om uit fouten te leren, maar hij beschikt niet over de capaciteit om het stroeve politieke apparaat te overtuigen van de ernst van de zaak.

Aan de hand van de ramp in Tsjernobyl leveren schrijver Craig Mazin en regisseur Johan Renck kritiek op instistuties die leugens verspreiden en de waarheid verbergen, een thema dat met de dag relevanter wordt.


Shcherbina is van een totaal ander kaliber. Zijn achtergrond is in de politiek, hij spreekt de taal van de bureaucraten en weet hoe hij dingen gedaan kan krijgen. Shcherbina gedraagt zich in elk opzicht zoals alle andere partijleden, maar met één belangrijk verschil: hij luistert naar het advies van de expert. Zo begint niet alleen een geleidelijk besef van de situatie waarin hij zich bevindt en onder controle moet houden, maar ook een gestage ontgoocheling in het systeem waarin hij zijn carrière heeft gemaakt. Aan de hand van de ramp in Tsjernobyl leveren schrijver Craig Mazin en regisseur Johan Renck kritiek op instistuties die leugens verspreiden en de waarheid verbergen, een thema dat met de dag relevanter wordt.

Chernobyl 2.jpg


Liquidators

Naast het drama van de politieke fiasco waar de Sovjet-Unie zich in bevond en de gewetensstrijd van Legasov en zijn collega’s om de onaangename waarheden aan het licht te brengen, was het ook belangrijk om te focussen op de indrukwekkende verwezenlijkingen van de liquidators, de duizenden burgers en militairen die een bijdrage leverden om de nucleaire besmetting van de regio rond de kerncentrale tegen te houden. Het is hier dat Renck zijn kans grijpt om ook de latere afleveringen te voorzien van een flinke dosis spanning: de scène waarin drie ordinaire burgers vrijwillig een duikpak aantrekken om het radioactieve koelwater af te voeren is een ware tour de force. Buiten hun zaklampen is geen enkele lichtbron aanwezig; de kijker ziet wat zij zien en niets meer. En in de achtergrond horen we enkel hun paniekerige ademhaling en het geluid van de doldraaiende dosimeters.

De scène waarin drie ordinaire burgers vrijwillig een duikpak aantrekken om het radioactieve koelwater af te voeren is een ware tour de force.


Maar er wordt ook aandacht geschonken aan de soldaten die zich door de exclusiezone begaven met allerlei deprimerende opdrachten, zoals het verder evacueren van de mensen die hun huis niet wilden verlaten, of om ronddwalende dieren te doden en begraven aangezien zij mogelijk besmettelijk waren. Zo zijn er ook de mijnwerkers uit de industriële stad Tula die aan een sneltempo een tunnel onder de smeltende kern graven, of de “biorobotten” die grafiet en ander radioactief materiaal van de daken van de centrale moesten rapen. Deze scenes vormen een welgekomen tegengewicht voor de zware maatschappijkritiek van de serie: Chernobyl focust niet alleen om de rampzalige gevolgen van de institutionele leugens en corruptie, maar toont ook het merkwaardige heroisme van het volk.

Conclusie

Er is zeer duidelijk nauwkeurig historisch onderzoek gevoerd ter voorbereiding van het scenario, en ook al wordt er hier en daar wat gespeeld met de feiten om er een beter drama van te maken, het resultaat is niets minder dan aangrijpend. Ook al weet je in grote lijnen wat er is gebeurd en wat de gevolgen waren, de exposé is zo gedetailleerd en boeiend verteld dat je verrast blijft gedurende de hele reeks. Verder is het ook een audiovisuele parel, en vol overtuiging geregisseerd.

Pro

  • Productieontwerp voelt zeer accuraat aan, met oog voor details uit de regio en periode
  • Uitstekend geacteerd, zonder geforceerde fake accenten
  • Lovenswaardige boodschap over het belang van kennis en waarheid

Con

  • Zeer weinig bonusmateriaal op de 4K/Blu-ray release
  • De korte featurettes waren louter voor promotionele doeleinden gemaakt, hadden niets te bieden als je de reeks al gezien hebt
9

Over deze serie

Genre

  1. Drama
  2. Historisch

Speelduur

320 minuten

Regie

Johan Renck

Cast

Jared Harris, Stellan Skarsgård, Emily Watson

Uitgever

HBO
 
Terug
Bovenaan