Eindelijk, hij is er. Atlantis ging in première tijdens de Biennale van Venetië in 2019, werd opgenomen in de programmatie van menig filmfestival op het internationaal circuit, maar niet lang nadien bracht corona daar een abrupt einde aan. Tijdens de lockdown was hij voor een tijdje gratis te streamen dankzij het lovenswaardige Vlaamse bioscopencollectief ‘Please Release Me’, en na de heropening van de film- en cultuurhuizen genoot hij maar van een sporadische vertoning op het grote doek. Maar nu, drie jaar na zijn eerste vertoning, krijgt Atlantis eindelijk een wijde release in België. En dat was het wachten waard. Enerzijds omdat de film sinds de Russische invasie van Oekraïne plots duizendmaal actueler werd, maar anderzijds omdat het een steengoede film is die de complexiteit en wanhoop van het naoorlogse leven weergeeft, maar ook aantoont hoe de overlevende gemeenschap toch nog de moed kan bijeenschrapen om elkaar te helpen en te bouwen aan een toekomst, hoe ver die ook moge zijn.
Bikkelhard en teder
Regisseur Valentyn Vasyanovych opent met een aangrijpend beeld: een thermogram van soldaten die het koude, levenloze lichaam van een gevelde tegenstander naar een kuil slepen en hem daar begraven. De soldaten en het slachtoffer blijven anoniem, de plaats van het graf is onbekend, en de scène staat in voor de honderden, zelfs duizenden zulke voorvallen in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Hierna begint het verhaal van Sergej, een ex-militair die zijn leven in het hard getroffen oosten van Oekraïne probeert voort te zetten. Hij worstelt met post-traumatische stress, woont alleen in een kil appartement en heeft een uitzichtloze job in de metallurgie. Maar wanneer zijn beste vriend bezwijkt onder dezelfde bikkelharde omstandigheden en – durf ik het zeggen, op spectaculaire wijze – zelfmoord pleegt in de staalfabriek die kort nadien voorgoed de deuren zal sluiten, besluit Sergej om zijn tijd anders te benutten.
Sergej begint te werken als waterdrager voor het leger. In tegenstelling tot de repetitieve en monotone levensstijl die we voorheen zagen, is hij nu steeds op de baan en rijdt van de ene militaire post naar de andere, doorheen het verwoeste, platgebombardeerde landschap, om iedereen te voorzien van drinkbaar water. Tijdens een van deze tochten ontmoet hij Katja, een vrijwilligster in de Zwarte Tulpmissie, een Oekraïense humanitaire organisatie die zich inzet om de lichamen van vermiste soldaten uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog te identificeren en te voorzien van een begraafplaats. Maar sinds de oorlog met Rusland uitbrak, ligt hun focus bij het opsporen van hun gesneuvelde landgenoten. Sergej grijpt deze kans om zich in te zetten voor de reconstructie van het land waar hij voor vocht, en dankzij die stap maakt hij het ook voor zichzelf mogelijk om diepe connecties te maken met andere mensen.
Een rigoureuze stilist
Valentyn Vasyanovych vertelt het verhaal van Atlantis in een reeks lange shots, lang in duur ten opzichte van de gemiddelde shotlengte in hedendaagse films, maar ook in de zin van afstand tussen de camera en de actie. Daar waar veel filmmakers zouden opteren om de emoties van de personages van dichtbij te tonen, vaak ook met overdadig gebruik van close-ups, kiest Vasyanovych ervoor om de kijker meer overzicht over de situatie te geven. Hij zet letterlijk een stapje terug en laat de actie zich afspelen over de volledige breedte van het kader en de diepte van het beeld. Door zorgvuldige planning van de actie en blocking van de acteurs, slaagt Vasyanovych erin om de scènes interessant te houden voor de kijker. Hij is een trouwe aanhanger van het strikte één scène – één take-principe, maar laat zich ook leiden door de inhoud van elk shot. Zo wordt alles in het eerste deel van de film verteld met een statische camera. Maar vanaf dat Sergej zijn routine openbreekt en een handje toesteekt, komt er meer variatie in de perspectieven waarmee we zijn handelingen en interacties observeren.
Van voorspelling naar actualiteit
Atlantis is geen gemakkelijke film om te kijken, maar wel een heel belangrijke om gezien te hebben. Hij getuigt van een scherp inzicht in de politieke en economische situatie in Oekraïne en de spanningen met Rusland, vooral omdat kijkers uit het buitenland nu dagelijks met eigen ogen kunnen zien wat Vasyanovych in zijn film voorspelde. En dat maakt het des te tragischer, want het is duidelijk dat de oorlog waar Atlantis naar refereert al een dagelijkse realiteit was voor vele Oekraïense burgers. Maar laat dat niet afleiden van de onderliggende boodschap van Atlantis, dat er zelfs na een nachtmerrie van jewelste nog steeds plek is voor hoop en voor menselijkheid.
Bikkelhard en teder
Regisseur Valentyn Vasyanovych opent met een aangrijpend beeld: een thermogram van soldaten die het koude, levenloze lichaam van een gevelde tegenstander naar een kuil slepen en hem daar begraven. De soldaten en het slachtoffer blijven anoniem, de plaats van het graf is onbekend, en de scène staat in voor de honderden, zelfs duizenden zulke voorvallen in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Hierna begint het verhaal van Sergej, een ex-militair die zijn leven in het hard getroffen oosten van Oekraïne probeert voort te zetten. Hij worstelt met post-traumatische stress, woont alleen in een kil appartement en heeft een uitzichtloze job in de metallurgie. Maar wanneer zijn beste vriend bezwijkt onder dezelfde bikkelharde omstandigheden en – durf ik het zeggen, op spectaculaire wijze – zelfmoord pleegt in de staalfabriek die kort nadien voorgoed de deuren zal sluiten, besluit Sergej om zijn tijd anders te benutten.
Atlantis is geen gemakkelijke film om te kijken, maar wel een heel belangrijke om gezien te hebben.
Sergej begint te werken als waterdrager voor het leger. In tegenstelling tot de repetitieve en monotone levensstijl die we voorheen zagen, is hij nu steeds op de baan en rijdt van de ene militaire post naar de andere, doorheen het verwoeste, platgebombardeerde landschap, om iedereen te voorzien van drinkbaar water. Tijdens een van deze tochten ontmoet hij Katja, een vrijwilligster in de Zwarte Tulpmissie, een Oekraïense humanitaire organisatie die zich inzet om de lichamen van vermiste soldaten uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog te identificeren en te voorzien van een begraafplaats. Maar sinds de oorlog met Rusland uitbrak, ligt hun focus bij het opsporen van hun gesneuvelde landgenoten. Sergej grijpt deze kans om zich in te zetten voor de reconstructie van het land waar hij voor vocht, en dankzij die stap maakt hij het ook voor zichzelf mogelijk om diepe connecties te maken met andere mensen.
Een rigoureuze stilist
Valentyn Vasyanovych vertelt het verhaal van Atlantis in een reeks lange shots, lang in duur ten opzichte van de gemiddelde shotlengte in hedendaagse films, maar ook in de zin van afstand tussen de camera en de actie. Daar waar veel filmmakers zouden opteren om de emoties van de personages van dichtbij te tonen, vaak ook met overdadig gebruik van close-ups, kiest Vasyanovych ervoor om de kijker meer overzicht over de situatie te geven. Hij zet letterlijk een stapje terug en laat de actie zich afspelen over de volledige breedte van het kader en de diepte van het beeld. Door zorgvuldige planning van de actie en blocking van de acteurs, slaagt Vasyanovych erin om de scènes interessant te houden voor de kijker. Hij is een trouwe aanhanger van het strikte één scène – één take-principe, maar laat zich ook leiden door de inhoud van elk shot. Zo wordt alles in het eerste deel van de film verteld met een statische camera. Maar vanaf dat Sergej zijn routine openbreekt en een handje toesteekt, komt er meer variatie in de perspectieven waarmee we zijn handelingen en interacties observeren.
Van voorspelling naar actualiteit
Atlantis is geen gemakkelijke film om te kijken, maar wel een heel belangrijke om gezien te hebben. Hij getuigt van een scherp inzicht in de politieke en economische situatie in Oekraïne en de spanningen met Rusland, vooral omdat kijkers uit het buitenland nu dagelijks met eigen ogen kunnen zien wat Vasyanovych in zijn film voorspelde. En dat maakt het des te tragischer, want het is duidelijk dat de oorlog waar Atlantis naar refereert al een dagelijkse realiteit was voor vele Oekraïense burgers. Maar laat dat niet afleiden van de onderliggende boodschap van Atlantis, dat er zelfs na een nachtmerrie van jewelste nog steeds plek is voor hoop en voor menselijkheid.
Conclusie
Atlantis is een film over het harde leven nadat een jarenlange oorlog het landschap verwoest heeft en de gemeenschap aan diggelen heeft geslaan. Met zijn uitgepuurde visuele stijl, schaars gebruik van dialoog en trage ritme van de montage, sluit Atlantis mooi aan in de traditie van contemplatieve arthouse. Plan alvast een bezoek aan je plaatselijke biosoop!
Pro
- Visueel uitmuntend
- Boeiend en actueel
Con
- Nevenpersonages mochten meer ontwikkeld worden
- Soms wat repetitief
8
Over deze film
Beschikbaar vanaf
13 april 2022
Genre
- Drama
- Oorlog
Speelduur
108 minuten
Regie
Valentyn Vasyanovych
Cast
Andriy Rymaruk, Liudmyla Bileka, Vasyl Antoniak, ...
Uitgever
Grasshopper Film
